Eksperimentlarni o‘tkazish shart-sharoitlari va bosqichlari

Tasodifiy o’zgaruvchilar nazorat etilmagan holda o’zgaradi, biroq eksperimentatorning bu ko’rsatkichlar mutloq tasodifiy tarzda o’zgarishiga ishonchi komil bo’lishi kerak. Tasodifiy o’zgarishlar ko’p marotaba takrorlangan sharoitda eksperiment natijalarining o’zgarmasligi ehtimoli kam bo’ladi. Masalan, aytaylik, siz televideniya orqali namoyish etilayotgan zo’ravonlik holatlarini boladagi agressivlikni shakllanishiga ta`sirini aniqlamoqchisiz. Siz taxminan 100 nafar 6-yoshli bolalarni tanlab olasiz va ularga zo’ravonlik elementlari aks etgan teleko’rsatuvlarni ko’rishni, taxminan 100 nafar 6-yoshli bolaga esa faqat tarbiyaviy ko’rsatuvlarni ko’rish topshiriqlarini berasiz. Siz tanlagan birinchi guruh bolalarining aksariyati ikkinchi guruh bolalaridan farqli ravishda yaxshi tarbiyalanmagan bolalar bilan o’qishi yoki ko’p shakar moddasini iste`mol qilishi, yoki zo’ravonlik elementlari mavjud bo’lgan oilada yashashi mumkinmi? Agar to’plam haqiqatdan ham tasodifiy tarzda to’plangan bo’lsa statistik jihatdan buning ehtimoli kam, chunki aksariyat to’plamlar asimmetrik harakterga ega bo’ladi. Tasavvur qiling, siz bolaga zo’ravonlik elementlari bo’lgan ko’rsatuvlarni yoki oddiy ko’rsatuvlarni ko’rishni tavsiya etyapsiz. Balki, birinchi guruh ishtirokchilarining aksariyatining uyida katta ekranli telivizor, ikkinchi guruh ishtirokchilarida esa kichkinagina televizor bo’lgan ma`quldir? Balki shundaydir, lekin buning ehtimoli kam: to’plamning tasodifiylik harakteri bu imkoniyatni ahamiyatlilik darajasini kamaytiradi.

• Tasodifiy o’zgaruvchilar nazorat etilmagan holda o’zgaradi, biroq eksperimentatorning bu ko’rsatkichlar mutloq tasodifiy tarzda o’zgarishiga ishonchi komil bo’lishi kerak. Tasodifiy o’zgarishlar ko’p marotaba takrorlangan sharoitda eksperiment natijalarining o’zgarmasligi ehtimoli kam bo’ladi. Masalan, aytaylik, siz televideniya orqali namoyish etilayotgan zo’ravonlik holatlarini boladagi agressivlikni shakllanishiga ta`sirini aniqlamoqchisiz. Siz taxminan 100 nafar 6-yoshli bolalarni tanlab olasiz va ularga zo’ravonlik elementlari aks etgan teleko’rsatuvlarni ko’rishni, taxminan 100 nafar 6-yoshli bolaga esa faqat tarbiyaviy ko’rsatuvlarni ko’rish topshiriqlarini berasiz. Siz tanlagan birinchi guruh bolalarining aksariyati ikkinchi guruh bolalaridan farqli ravishda yaxshi tarbiyalanmagan bolalar bilan o’qishi yoki ko’p shakar moddasini iste`mol qilishi, yoki zo’ravonlik elementlari mavjud bo’lgan oilada yashashi mumkinmi? Agar to’plam haqiqatdan ham tasodifiy tarzda to’plangan bo’lsa statistik jihatdan buning ehtimoli kam, chunki aksariyat to’plamlar asimmetrik harakterga ega bo’ladi. Tasavvur qiling, siz bolaga zo’ravonlik elementlari bo’lgan ko’rsatuvlarni yoki oddiy ko’rsatuvlarni ko’rishni tavsiya etyapsiz. Balki, birinchi guruh ishtirokchilarining aksariyatining uyida katta ekranli telivizor, ikkinchi guruh ishtirokchilarida esa kichkinagina televizor bo’lgan ma`quldir? Balki shundaydir, lekin buning ehtimoli kam: to’plamning tasodifiylik harakteri bu imkoniyatni ahamiyatlilik darajasini kamaytiradi.