Electr xa'm magnetizm lat

ko’lemlik, al 
shaması toqtın’ sızıqlı elementi dep ataladı. (116)- ha’m (117)-an’latpalardan 
mınanı alamız (bunın’ ushın da’slep 
=
ekenligin itibarg’a alamız ha’m onı (116)-
an’latpag’a qoyamız): 
=
[ ]. 
(118) 
Toqtın’ sızıqlı elementine magnit maydanında ta’sir etiwshi ku’shti anıqlaytugın (118)-formulanı 
Amper ta’repinen alıng’an edi ha’m sonlıqtan onı Amper nızamı dep ataydı. Al shekli uzınlıqka 
iye o’tkizgishke magnit maydanında ta’sir etetug’ın ku’shtin’ shaması (118) di integrallaw jolı 
menen alınadı: 
=
∫[ ]. 
(119) 
Magnit maydanındag’ı toqlarga ta’sir etiwshi ku’shlerdi Amper ku’shleri dep ataydı. 
Ten’ o’lshewli qozg’alatug’ın zaryadtın’ magnit maydanı. Endi qozg’alıwshı noqatlıq 
zaryadı payda etken magnit maydanın anıqlawshı nızamdı keltirip shıg’arıw menen 
shug’ıllanamız. Kishi tezlikke iye ten’ o’lshewli qozg’alıstı qaraw menen sheklenemiz ha’m 

---

79 
«kishi tezlik» haqqında aytqanımızda qanday tezliklerdi na’zerde tutatug’ınımızdı keyinirek ga’p 
etemiz. 
Biz keltirip shıg’arayın dep atırg’an nızam ta’jiriybede alıng’an faktlerdi ulıwmalastırıw jolı 
menen anıqlang’an ha’m mına formula menen beriledi: 
=
′ 
[ ]. 
(120) 
Bul formulada 
 arqalı zaryadınan baqlaw noqatına tu’sirilgen radius-vektor belgilengen, al ′ 
bolsa birliklerdi saylap alıwg’a baylanıslı bolg’an proportsionallıq koeffitsienti. 
Sol noqatlıq zaryadtın’ baqlaw noqatında payda etken elektr maydanı 
=
. 
(121) 
formulası menen beriledi. Bul an’latpanı paydalansaq, onda (120)-an’latpa 
=
[ ] tu’rinde 
jazıladı. Gauss sistemasında 
ha’m vektorları birdey o’lshemge iye. Sonlıqtan ′ tezliktin’ 
birligine iye bolıwı kerek (
′ penen tezlik nın’ o’lshem birliklerinin’ kısqarıp ketiwi ushın). 
A’piwayılıq ushın bul turaqlının’ ma’nisi joqarıdag’ı paragraftag’ı 
g’a ten’ etip alınadı. 
Usıg’an baylanıslı 
= sha’rti tiykarında nın’ da sanlıq ma’nisi anıqlanadı. Usınday jollar 
menen anıqlangan