Электр хавфсизлиги

27-rasm. Nol sim bo„ylab potensialning tarqalishi: I – qaytarilmaydigan yerga ulanishli; 
II – qaytadan yerga ulanishli; 1†5 - korpuslar; 
Elektr uskunani tok o‗tmaydigan metalli jismlarni nolli o‗tkazgichga ulab 
qo‗yilsa, faza kuchlanishi kabel qobig‗iga o‗tib, bir fazali qisqa tutashuv tokiga 
teng bo‗ladi. Hosil bo‗lgan qisqa tutashuv toki faza bilan nol o‗tkazgich 
qarshiliklari, hamda transformatorlarning chulg‗amiga bog‗liq bo‗ladi. 
Umumiy formula: 

 

2
3
/
0
2
3
/
0
T
f
T
f
f
k
X
X
X
r
r
r
U
I






(A) 
(3) 
Qisqa havo liniyalari va o‗tkazgichlar orasidagi kichik masofalarda 
(o‗tkazgichlar truba ichida joylashgan), hamda kabel liniyalarida qisqa tutashuv 
toki: 

---

122 


0
r
r
U
I
f
f
k


(A) 
(4) 
Havo liniyalari uchun: 


3
/
2
0
T
в
f
f
k
Z
X
r
r
U
I




(A) 
(5) 
bu yerda: r
f
, r
0
, r
T/3
– faza-nol o‗tkazuvchilarni va transformatorni chulg‗amlarini 
faol qarshiliklariga muvofiq X
f
, X
0
, X
T/3
- induktiv qarshiliklari, (Om/m); 
X
f
– faza-nol sirtmoqni tashqi induktiv qarshiliklari, (Om); 
Z
T/3 
- transformatorning hisoblashlar yo‗li bilan aniqlangan qarshiligi, (Om). 
Maksimal himoyalovchi tok qurilmasi, yuqorida aytib o‗tilgan tokdan ishga 
tushadi va buzilgan uskunani o‗chiradi. 
Shunday qurilmalardan biri, buzilgan jismni 5-7 sekund ichida tez eriydigan 
saqlagich o‗chirib qo‗yadi va 1-2 sekund ichida avtomatik o‗chirgichlar 
shikastlangan qismini o‗chiradi. 
Nollashtirishdan foydalanish miqyosi, kuchlanishi 380/220 V va 220/127 V 
(oxirgisi kam uchraydi) to‗rtta simli uch fazali tarmoqlar bo‗lib, ular ishlab 
chiqarishda keng qo‗llaniladigan tarmoqlar. 
Nollashtirish tizimi o‘zida quyidagi elementlarni qamrab oladi: nol 
o‗tkazgichi, ta‘minlovchi manbani neytralini yerga ulash qurilmasi va nol 
o‗tkazgichni yerga qayta ulash. 
Nol o‗tkazgichni vazifasi, faza qobiqga tutashgan zahotiyoq, kichik 
qarshiligiga ega bo‗lgan zanjirni hosil qilish va shu tok orqali himoya uskunasini 
ishga tushirish. 
Nol o‗tkazgichni qayta ulash, nol o‗tkazgichni barcha uzunligi davomida 
ma‘lum masofada oralab, bir necha marta yerga ulab qo‗yish.