Elektr tarmoqlari va tizimlari

39 - VARIANT


Topshiriq bilan tanishish va quvvatlar
muvozanatlashuvini hisoblash.
Elektr tarmoqlari va tizimlarini loyihalashtirishning asosiy ko’rsatkichlaridan biri berilgan rayonning elektr energiyasi bilan taminlanish tavsifini o’rganishdir. Buning uchun :
-Loyihalashtirilayotgan joyning grafik o‘rni;
-Iqlim sharoiti;
-Elektr energiyasi iste’molchilarning tarkibi va tavsifi;
-Elektr energiyasi haqida ma’lumot.
Elektr tarmog‘ining loyihalashtirish tizimi va uning to‘g‘ri sxemasini tanlab olish quvvatlar muvozanatini hisoblash o‘ta muhimdir.

Kurs loyihasi variant bo‘yicha berilgan u quyidagi tartibda bajariladi.

Berilgan P₁=20 [MVt]; P₂=12 [MVt]; P₃=10 [MVt]; P₄=4 [MVt]; P₅=6[MVt]; cosφ₁=0,75; cosφ₂=0,85; cosφ₃=0,95; cosφ₄=0,9; cosφ₅=0,8.
Reaktiv quvvat muvozanatlashuvi.
Reaktiv quvvat muvozanatlashuvi bilan rayon elektr tarmoqlarining sxemasini tanlashda qo‘shimcha manbaga ega bo‘lgan iste’molchilarning elektr energiya bilan ta’minlanishining sifatiga alohida e’tibor qaratiladi. Yani reaktiv quvvatni muvozanatlash uchun kondensator batareyalar yordamida hisoblanib rayon elektr tarmoqlarining texnik iqtisodiy ko‘rsatkichlarini yanada yaxshilash o‘ta muhimdir.
Buning uchun quyidagi tenglik hisoblanishi talab qilinadi:
ΣQ_G + ΣQ_KU = ΣQ_YUKL + ΔQ_TR + Q_REZ [MBap]
Bu erda:, ΣQ_g -o‘rnatilgan generatsiyali reaktiv quvvat yig‘indisi;
ΣQ_ku -kondensator batareya quvvatining yig‘indisi;
ΣQ_yukl -yuklamaning reaktiv quvvat yig‘indisi;
ΔQ_tr -transformatordagi reaktiv quvvat isrofi,
Q_rez -rezervdagi reaktiv quvvat.
Generetsiyalangan reaktiv quvvat yig‘indisi berilgan rayon elektr tarmog‘idagi aktiv quvvat unga mos kelgan quvvat koeffitsienta orqali topiladi:
ΣQ_G=ΣP_yukl tgφ [MBap]
tgφ ning qiymati cosφ orqali topiladi. YUklamaning reaktiv quvvati quyidagicha;
ΣQ_yukl=Q₁+Q₂+Q₃+Q₄+Q₅ [MVar]
Transformatordagi reaktiv quvvat isrofini aniqlaSh asosiy ko‘rsatkichlardan biri bo‘lib u quyidagicha topiladi:
ΔQ_tr=10%ΣS_yukl [MVar]
Bu erda:, ΣS_yukl -yuklamaning to‘la quvvati,
[ MBA]
Rezervdagi reaktiv quvvat quyidagicha aniqlanadi;
Q_rez=10% ΣQ_yukl [MBap]
Reaktiv quvvatning qoplagichini aniqlaSh uchun kondensator batareyaning quvvatini hisoblaSh quyidagi tenglik o‘rinlidir:
ΣQ_ku = ΣQ_yukl + ΔQ_tr + Q_rez - ΣQ_G [ MVar] yoki ΣQ_ku= ΣP_yukl (tg φ_est – tg φ_n)

Bu erda: tgφ_est = ΣP_yukl / ΣS_yukl

yoki cosφ_est = (cosφ₁ + cosφ₂ + cosφ₃ + cosφ₄ + cosφ₅) / 5
Topilgan quvvat koeffitsientiga mos xolda tgφ_est aniqlanadi.
ga to‘g‘ri kelgan holda qabul qilinadi. Natijada hisoblangan kondensator batareyaning quvvati ΣQ_ku ga qarab 8-jadvaldan kondensator batareya tanlanadi va istemolchining to‘la quvvati hisoblanadi.
S_yukl=ΣR_yukl + j(ΣQ_yukl - Q_ku¹) [ MBA]
Q_ku¹ -jadvaldan tanlangan kondensator batareyaning quvvati.
SHunday qilib kondensator batareyalar yordamida reaktiv quvvatni qoplaSh asosan iste’molchiga yaqin joyga o‘rnatiladi.Unda reaktiv quvvatni oShiriSh bilan aktiv quvvat isrofini kamaytiradi va texnik iqtisodiy ko‘rsatkichlari elektr energiyaning ta’minlaniSh sifatini yanada yaxShilaydi.
Q=UIsinφ
Bu erda: S=UI bo‘lsa Q=Ssinφ bo‘ladi.

Q₁=S₁sinφ=26,67 0.66=17,6[MVar]
bu erda: cosφ=0.75 bo‘lganda sinφ=0,66 ga teng bo‘ladi.
Xuddi shuningdek
14,11 [MVA]; Q₂= S₂sinφ₂= [MVAR];
[MVA]; Q₃= S₃sinφ₃=3,26[MVAR];
[MVA]; Q₄= S₄sinφ₄=1,9[MVAR];
[MVA]; Q₅= S₅sinφ₅=4,5[MVAR].

HisoblaShlardan to‘la quvvat quyidagicha bo‘ladi:

S₁=P₁+jQ₁=20+j17,6 [MVA];
S₂=P₂+jQ₂=12+j7,33 [MVA];
S₃=P₃+jQ₃=10+j3,26 [MVA];
S₄=P₄+jQ₄=4+j1,9 [MVA];
S₅=P₅+jQ₅=6+j4,5 [MVA].
Aktiv quvvat muvozanatini topamiz:
ΣR_G =ΣR_yukl + ΔR_tar + R_rez [MVt]
Bu yerda:, ΣR_G -o‘rnatilgan generatsiyali quvvat yig‘indisi;
ΣR_yukl -yuklamadagi quvvat yig‘indisi; ΔR_tar –tarmoqdagi aktiv quvvat isrofi;
R_rez -rezervdagi aktiv quvvat.
Yuklamaning aktiv quvvat yig‘indisi quyidagicha topiladi:
ΣR_yukl =P₁+ R₂ + R₃ + P₄+P₅ [MVt]
P₁+ R₂ + R₃ + P₄+P₅ -iste’molchilarning berilgan aktiv quvvati.
Tarmoqdagi aktiv quvvat isrofi quyidagicha; ΔR_tar=(6 ÷ 10)%ΣR_yukl [MVt]
Rezervdagi aktiv quvvat esa: R_rez ⁼10% ΣR_yukl [MVt]
Rezervdagi aktiv quvvat hisobiga elektr energiyasi iste’molchilarini energiya bilan ta’minlanishining ishonchliligini oshiradi,
Aktiv va reaktiv quvvatlar muvozanatlashuvini hisoblaymiz:
ΣP_G=ΣP_YU+ΔP_tar+P_rez=52+4.16+5.2=61,36 [MVt]
Bu erda: ΣP_YU=P₁+P₂+P₃+P₄+P₅=20+12+10+4+6= 52[MVt]
ΔP_tar=(6÷10)% ΣP_YU=8%/100*52=4,16 [MVt]
P_rez=10%ΣP_YU=10%/100*52=5,2 [MVt]
ΣQ_G +ΣQ_ku =ΣQ_YU + ΣQ_tr + Q_rez
Bu erda:
ΣQ_YU=Q₁+Q₂+Q₃+Q₄+Q₅=17,6+7,33+3,26+1,9+4,5=34,6[MVAR]
[MVA];
[MVA];

Ya’ni, cosφ_G=0,85 bo‘lganda tgφ_G=0,617 bo‘ladi.
Optimal variant uchun cosφ_n=0,95 bo‘lganda tgφ_n= 0,33 bo‘ladi.
ΣQ_ku +ΣQ_G = ΣQ_yukl + ΔQ_tr + Q_rez
6,28+38,02=34,6+6,24+3,46
44,3=44,3 [MVAR]
Bu erda:

S_yukl=ΣP_yukl + j(ΣQ_yukl - Q_ku¹) [ MBA]
S_yukl=52+j(34,6-6,28) [ MBA]