Elеktr tоkiga tushishdan himоyalanish choralari Elеktr tоki ta’siriga tushish turlari va darajasi Insоnni tоk ta’siri оstidan оzоd qilishda tеxnika xavfsizligi va dastlabki yordam Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati

1.1. SDH tarmoqlarida sinxronizatsiya
Tarmoqlarda taktli sinxronizatsiyalash masalasi, plezioxron tarmoqlaridagidek, tarmoqda ishlaydigan uzatuvchi raqamli qurilmalar generatorlarining chastotasiga moslashtirishdan iborat.
Sinxronizasiya tizimlari strukturasi. SSI tarmoqlarida barcha taktli sinxronizasiyalash turlari qo'llaniladi: ikii tomonlama, avtonom, oxirgisi “taqsimlangan” va “yetakchi” larga ajraladi.

2.1-rasm. O’zaro sinxronizatsiya rejimi
Sinxrosignal sinxronizatsiya zanjiri bo'ylab o'tganda fazali fluktuatsiya yig'ilishi hisobiga sifati yomonlashadi. Qisman ular ikkinchi darajali generatorlar (ikkinchi darajali uzatuvchi generatorlar, IDUG, sinxronlashni ta'minlovchi bloklar, SSU) tomonidan buzilishi mumkin. Sinxrosignal sifati qabul qilarli darajada deyiladi qachonki, agar ayrim sinxronizatsiya zanjiri etalon zanjiriga mos kelsa. Sinxrosignallarni uzatuvchi etalon zanjir SP SSI multipleksorlardan iborat va N SRI va K IDUG lardan iborat, bunda N<=60, K<=10, IDUG va BUG va IDUG lar o'rtasida 20 dan ortiq qo'yib bo'lmaydi.

2.2-rasm. ”Master-Slave” sinxronizatsiya rejimi



2.3-rasm. Sinxronizatsiyaning etalon zanjiri
Sinxronizatsiya signallari shunday uzatilishi kerakki, raqamli tarmoqda avariya sodir bo'lganda, sinxronizatsiya buzilmasligi lozim. Buning uchun, sinxrosignallarni uzatishda asosiy yo'llardan tashqari qo'shimcha zahira yo'llari ham yaratiladi. Bu ayniqsa, kommutatsion stansiyalar o'rtasida signal uzatishda juda muhim ro’l o'ynaydi.

2.4-rasm. Sinxronizatsiya avariya holatiga misol
Sinxronizatsiya signallarini uzatishda zahira yo'llarini tashkil qilishda sinxrosignallarni uzatish yo'nalishini o'zgartirish uchun etalon zanjir imkoniyatlaridan foydalanish kerak bo'ladi. (2.4 rasm). Sinxrosignallarni teskari yo'nalishda uzatishni tashkil qilish uchun SSM – bitlar bilan uzatiladigan ma'lumotlar ishlatiladi. Bunday qayta sozlash amali multipleksor tarmoq elementi generatori (TGE) kirishidagi sinxrosignalni tanlash algoritmiga asoslanadi. Bunda manba sifat darajasi yuqori bo'lgan sinxrosignal tanlanadi.
Bunday qayta sozlash misoli 2.4 – rasmda keltirilgan. Liniyada avariya sodir bo'lganda TGE2 generatori BEG dan sinxrosignal qabul qilmaydi va IUG tomon liniyasi bo'yicha TGE sifatli sinxrosignalni uzata boshlaydi. Bir vaqtning o'zida TGEn generatori IUG dan yuqori sifatli sinxrosignal qabul qilib, uni IUG – 1 ga uzatadi va h.k. to TGE2 ga yetmaguncha. Natijada barcha TGE lar IUG dan sinxrosignal qabul qiladilar. Bundan ko'rinib turibdiki, sinxronlangan tarmoqni yaratishda uning ayrim liniyalari (shoxalari) ni qisqaroq qilish maqsadga muvofiq. Agar bitta tugun ichida bir nechta element mavjud bo'lsa, ularning generatorlari “taqsimlangan” usulida sinxronizatsiya qilinishi kerak, ya'ni, tugun ichidagi sinxronizatsiya tarmog'i yulduzcha shaklida bo'lishi lozim
Avtonomli metod bir xil traktga tegishli uzatgich va qabul qilgich mustaqil kirish generatorlari bilan ishlaydi. Bunday holat mustaqil SSI qism tarmoqlarini ulaganda amalga oshiriladi. Mustaqil qism tarmoqlar maxsus tashkillashtiriladi. Avtonom sinxronizatsiyalashda taktli chastotalarning o'zgarib ketishi oddiy hol, buning natijasida qabul qilgich va uzatgichning taktli ketma-ketligi bitta intervalga surilishi mumkin, ya'ni bitli surilish.
Natijada siklli sinxronizm yo'qolishi kuzatiladi, keyinchalik qayta tiklash imkoni mavjud. Bunday holatni oldini olish uchun maxsus yaratilgan avtonom qism tarmoqlar o'zaro siljishni boshqaruvchi qurilma bilan bog'lanadi. Bu qurilmalar hajmi bitta uzatish siklidan ortiq xotira buferiga ega. Agar ma'lumotlar oqimi juda yuqori tezlikda kelib tushadigan bo'lsa, bufer to’lib ketadi. Agar oshib ketgan ma'lumotlar hajmi bitta sikldan oshsa, bufer ichidagi ma'lumotlar uchadi, ammo siklli sinxronizatsiya buzilmaydi.
Shunday qilib, bir nechta uzatish sikli o'rniga bitta sikl ma'lumoti uchib ketadi. Agar ma'lumotlar oqimi o'qib olish tezligia qaraganda sekin kelib tushadigan bo'lsa, bitta sikldan so'ng uzatish sikli qaytadan o'qib boshlanadi.
Bu degani bitta sikl o'tish vaqti ekvivalentida ma'lumotlar uzatilish ushlab turiladi va siklli sinxronizatsiya buzilmaydi.
Uzatilayotgan signaldagi axborotning bir qismi yo'qolishi xotira buferining to'lib ketishi yoki bo'sh qolishining natijasi hisoblanadi, ya'ni, yozish tezligining o'qish tezligidan farqliligidadir (slip).
Aloqa sifatiga siljishlar quyidagi tartibda ta'sir qiladilar:

• 
  Telefoniyada 5% siljishlar eshitiladigan shovqinlar keltirib chiqaradi.
  
• 
  Efirda 100% shovqin keltirib chiqaradi.
  
• 
  Ma'lumotlarni uzatishda – sinxronizatsiyaning buzilishi, yakka tartibdagi yoki guruhli xatolar keltirib chiqaradi.
  
•