Elektr va magnetizm 25-ma’ruza Magnit zanjirlari. Magnit oqimining tarmoqlanishi

Magnit oqimidan tehnikada foydalanish
Magnit oqimning mexanikaviy energiyasini elektr energiyaga aylantiruvchi quril-malar yani generatorlar yoki elektr energiyani mexanikaviy energiyaga aylantirish uchun mo’ljallangan elektr mashinalarda yani elektrodvigatellarda qo’llanishi juda muhimdir. Biz elektr mashinalari detallarining konstruksiyasi haqida to’xtalmay-miz, faqat ularning tuzilish prinsipi bilan cheklanamiz.
Zamonaviy qudratli elektr tok generatorlarining hammasi magnit maydonda o’tkazgich ni harakatlantirgandagi elektromagnit induksiya hodisasiga asoslangan.
Agar a o’ramlari tekisligiga normal n va maydonning induksiya vektorlari B bilan tashkil qilgan burchagi bo’lsa, unda o’ramlar bo’yicha oqim:
Ф = B S cosa = Ф0 cosa
Elektr yurituvchi kuchni oshirish uchun magnit oqimi Ф0 ni ko’-paytirish zarur, buning uchun esa mashinaning magnit zanjiri qarshiligini iloji boricha kamaytirish lozim. Shuning uchun generatorlarning magnit sistemasi ikki temir o’zakdan qilinadi: tashqi halqasimon qo’zg’almas o’zak va ichki aylanuvchi silindr o’zak, ular orasidagi havo oralig’ini minimal o’lchamga keltiriladi. Odatda, mashina ikki chulg’amga ega bo’lib, ularning biri qo’zg’almas o’zakning ichki tomonidagi o’yiqlarga joylashtiriladi, ikkinchi chulg’am esa aylanadigan o’zak o’yiqlariga joylashtiriladi. Bitta chulg’am magnit oqimini hosil qilish uchun, ikkinchi chulg’am ishchi bo’lib xizmat qiladi va unda o’zgaruvchan elektr yuri-tuvchi kuch induksiyalanadi.
O’zgarmas tok generatorlari: O’zgarmas yoki to’g’ri tok generatorlarida aylanayotgan chulg’amda paydo bo’layotgan o’zgaruvchan elektr yurituvchi kuch aylanuvchi pereklyuchateldan iborat bo’lgan kollektor yordamida to’g’irlanadi.
To’g’ri tok generatorining eng oddiysi 4-rasmda tasvirlangan. U bir o’ramdan iborat chulg’amga ega bo’lib, uning kollektori mashinaning
mashinaning o’qiga kiydirilgan izolatsiyalalangan ikkita mis yarim silindrlardan ib silindrlardan iborat. Kollektor plastinkalariga ikkita cho’tka siqiladi.
Bu cho’tkalar chulg’amni tok zanjiriga ulaydi.
Bunday oddiy generator pulsatsiyalanuvchi tok beradi,