Elektr yuritma mexanikasi. Turli texnologik jarayonlarda qo‘l anilasdigan ish mashinalarining mexanik tavsiflari

Tok turiga ko’ra elektr yuritmalarni turlari - tok turiga qarab elektr yuritmalar quyidagilarga bo’linadu:
o‘zgaruvchan;
o‘zgarmas.
Elektr energiya o‘zgartkichi turiga qarab - elektr energiya o‘zgartkichi turiga qarab tiristorli va elektrmashinali elektr yuritmalarga bo‘linadi.


Tok turiga ko’ra elektr yuritmalarni turlari - tok turiga qarab elektr yuritmalar quyidagilarga bo’linadu:
o‘zgaruvchan;
o‘zgarmas.
Elektr energiya o‘zgartkichi turiga qarab - elektr energiya o‘zgartkichi turiga qarab tiristorli va elektrmashinali elektr yuritmalarga bo‘linadi.
Tiristorli chastota o’zgartgichi-asinxron motor (TPCH-AD). Bu o’zgartgich sanoat chastotadagi o’zgaruvchan tokni chiqish kuchlanishi va chastotasi o’zgaradigan o’zgaruvchan tokka aylantirib beradi. Bu usul eng zamonaviy takomil ashgan usul bo’lib oxirgi paytda keng tarqagan elektr yuritma turidan biridir.
O’zgarmas tok generatori-o’zgarmas tok motori (G-D). Bunda o’zgarmas tok generatori kuchlanishi uyg‘otish tokini o’zgartirish orqali rostlanadi. Motor tezligi esa asosan yakor kuchlanishini o’zgartirish orqali amalga oshiriladi. Bu elektr yuritmalar yaqin utmishda rostlanadigan elektr yuritmalarni asosini tashkil etar edi. Hozirgi paytda bu elektr yuritmalarni o’rniga chastotali boshqariladigan asinxron elektr yuritmalar keng qo‘l anilmoqda.
Elektr yuritma mexanikasi. Elektr yuritmaning asosiy harakat tenglamasi.
Elektr yuritma harakati mexanika qonunlari asosida o‘rganiladi. Elektr yuritmaning mexanik qismi: elektr motorning harakatlanuvchi qismi;
. Elektr yuritmaning mexanik qismiga:
• Elektr motorning mexanik qismi(aylanuvchan qism);
• Uzatuvchi mexanizmlar;
• Texnologik mexanizmning ishchi organi kiradi.
Texnologik mexanizmning ishchi organi asosan:
• Aylanma(turbomexanizmlar);
• Ilgarilanma-orqaga(to‘quv dastgohlari, va h.k.);
• Ilgarilanma(lift, konveyer va h.k.);
• Murakkab ko‘rinishda bo‘lishi mumkin.
Elektr yuritmaning mexanik qismini asosan uzatish mexanizmlari tashkil etadi.
Bularga:
• Aylanish tezligi va yo‘nalishini o‘zgartiruvchi reduktorlar;
• Zanjirli, tasmali va ipli uzatmalar;
• Muftalar va shunga uxshashlar kiradi.
Ular harakati kinematic sxemalar orqali aniqlab beriladi. Bu sxemalar:
• Bir massali;
• Ko‘p massali kinematik sxemalarga bo‘linadi.
Real elektr yuritmalarning barchasi ko‘p massali bo‘lib ularni bir massali elektr yuritmaga keltirish elektr yuritma mexanikasining asosiy vazifasi hisoblanadi.
Elektr yuritma nazariyasida elektr motor bilan texnologik mexanizm qarshilik momenti orqali bog‘langan.
Texnologik mexanizmning motor valiga ko‘rsatuvchi ta’siri qarshilik momenti deb aytiladi. Texnologik mexanizm qarshilik momentini ishchi organ tezligiga bog‘liqlik grafigiga texnologik mexanizmning mexanik xarakteristikasi deyiladi.
Qarshilik momentlari ikki xil bo‘ladi:
• Reaktiv;
• Aktiv.
Aylanish tezligi yo‘nalishiga qarama-qarshi bo‘lgan qarshilik momentlari reaktiv momentlar deyladi.
Bunday qarshilik momentlariga asosan ishqalanish kuchlaridan hosil bo ‘lgan qarshilik momentlari kiradi.
Harakat yo‘nalishiga bog‘liq bo‘lmagan qarshilik momentlari aktiv qarshilik momentlari deb ataladi.
Bu guruhga asosan potentsial kuchlar ta’sirida vujudga keladigan qarshilik momentlari kiradi. Ko‘tarish-tushirish transport mexanizmlari, siqilgan prujina ta’sirida hosil bo‘lgan momentlar ushbu guruhga misol bo‘la oladi. Bu momentlar motor valini tormozlashi yoki aylantirishi mumkin.
Qarshilik momentlari motor valiga keltirish formulalari orqali keltiriladi. Bunda tezligi o ‘zgaradigan har bir bo‘g‘inda uzatish koeffitsienti hisobga olingan holda birin-ketin ishchi mexanizmdan motor tomonga hisoblab kelinadi. Bundan tashqari har bir bo ‘g ‘indagi isroflar ish koeffitsientlari orqali hisobga olinadi

.

6-rasm. Elektr yuritmalarning mexanik tavsiflari.

7– rasm. Elektr yuritmaning takrorlanadigan qisqa muddatli ish rejimi.

Bu rejimda yuklama ulangan davrda dvigatel qismlarining qizish harorati barqaror qiymatgacha ko‘tarila olmaydi, pauza vaqtida esa atrof-muhit haroratigacha sovushga ulgurmaydi. Takrorlanadigan qisqa muddatli ish rejimi ulashning nisbiy davomiyligi (UD) deyiladigan kattalik bilan tavsiflanadi.