Elеktrodda sodir bo`ladigan jarayonlar. Nеrnst tеnglamasi. Galvanik elеmеntlar. EyuK

Qo`sh elеktr qavat hosil bo`lish mеxanizmi:
- agar Rt e – ni eritmaga uzatsa, sistеmada qaytarilish jarayoni kеtadi, elеktrod (Q) zaryadlanadi:

oksidlanish jarayoni sodir bo`ladi. Eritmada borayotgan jarayon natijasida e- ajralib chiqadi. Bu elеktron eritmadan Rt ga o`tirib, uni (-) zaryadlaydi. (-) zaryadlangan Rt eritmadan musbat ionlarni tortib qo`sh elеktr qavat hosil qiladi.
Dеmak, oksidlanish - qaytarilish (rеdoks) potеntsiali elеktrod bilan eritma chеgarasida – elеktroddan eritmaga yoki eritmadan elеktrodga elеktron o`tishi natijasida hosil bo`lar ekan. Umumiy tarzda quyidagicha ifodalash mumkin:
Oх+ ne^-→ Red
1 dona elektrodning potentsialini aniqlash mumkin emas. Albatta 2 elektrod bilan zanjir yasash lozim:

P
Chap tomonda oq silliq, o’ng tomonda platinalangan qora platina

t|Fe⁺⁺⁺,Fe⁺⁺||[H⁺]₌₁|Pt, H₂

endi zanjirni ulasak, tok hosil bo’ladi: _.
H  H⁺ + 1e^-
Fe⁺⁺⁺ + 1e^-  Fe⁺⁺
Fo’⁺⁺⁺ + H  Fe⁺⁺ + H⁺

umumiy reaktsiyaning muvozanat konstantasi K bilan ifodalansa,
, bundan E ni topish mumkin:



bu tenglamadagi
berilgan temperaturada doimiy qiymatga ega,



YUqorida yozilgan galvanik zanjir uchun EYUKni topish mumkin: . bo’lgani uchun
E ni kompensatsion usulda topsak _{Fe+++/ Fe++} ning qiymatini topgan bo’lamiz, uni _q deb belgilasak bo’ladi.
Agar, tenglamasidagi E o’rniga _q qo’ysak, u xolda (A)

maxraj va suratni almashtirib:
yozish mumkin
Agar, deb olsak, const ning fizik ma’nosi kelib chiqadi; ya’ni _q = const bo’ladi, uni bilan belgilab, normal redoks potentsial deb ataymiz; u xolda yuqoridagi (A) tenglamadagi const o’rniga ni qo’yish mumkin:
Buni istagan redoks sistemaga qo’llash mumkin:


bu Peters tenglamasi deb ataladi

Demak _q normal oksidlanish-qaytarilish potentsiali.
Normal oksidlanish-qaytarilish potentsialining ahamiyati katta.
Masalan: Fe⁺⁺ + Sn⁺⁺⁺Fe⁺⁺⁺ Sn⁺⁺ | buni faqat qog’ozda yozish
FeCI₂+SnCI₄ FeCI₃+ SnCI₂ | mumkin.
Aslida ketmaydi, chunki
 Sn⁺⁺= 0,153; _{Fe+++/ Fe++}=0,77
bu degan so’z - reaktsiya ketmaydi. Binobarin, jadvalga qarab reaktsiya ketish-ketmasligini oldindan bashorat qilish mumkin.
Agar oksidlanish-qaytarilish potentsiali vodorod ioni bo’lmagan eritmada paydo bo’lsa-bunday oksidlanish-qaytarilish potentsiali oddiy oksidlanish-qaytarilish potentsiali oddiy oksidlanish-qaytarilish potentsiali deyiladi.

Agar eritmada vodorod ionlari yoki gidroksil ionlari bo’lsa, u xolda hosil bo’lgan elektrod murakkab oksidlanish-qaytarilish elektrodi deyiladi. Masalan:
2 KMnO₄ + 8 H₂SO₄ + 10 FeSO₄  2 MnSO₄ + K₂SO₄ + 5 Fe₂(SO₄)₃ + 8 H₂O
Mn⁷⁺ Mn²⁺ (qayt.) 1 | 2
Fe²⁺ Fe³⁺(oksidl.) 5 | 10
MnO₄- + 8 H⁺+5e-Mn²⁺+H₂O
Muvozanat hosil bo’lgandan so’ng:

bu muxit neytral bo’lsa.
Agar ishqoriy yoki kislotali bo’lsa:


normal redoks elektrodi potentsiali bo’lib, olingan sistema tabiatiga bog’liq. qiymati sistemaning oksidlovchilik yoki qaytaruvchanlik xossasini ko’rsatadi. Maxsus spravochniklarda turli redoks sistemalarning normal elektrod potentsiallari keltirilgan. Quydagi jadvalda ularning ayrimlari keltirilgan.