Электрохимиявий жараёнлар


Металларнинг кучланишлар катори


Download 369.5 Kb.
bet2/7
Sana08.03.2023
Hajmi369.5 Kb.
#1252332
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
Электрохимиявий жараёнлар

Металларнинг кучланишлар катори
Агар юкоридаги 2-жадвалда келтирилган металларнинг Е0ок/кайт кийматларини манфий ишорали кийматидан бошлаб усиб бориши тартибида жойлаштириб чикилса, металларнинг оксидланиш потенциали катори - металларнинг кучланишлар катори хосил булади.
Бу каторда элементларнинг Е0ок/кайт киймати ортиб бориши билан:
- металларнинг кайтарувчилик кучи камайиб боради,улар мусбат зарядли ионларнинг оксидловчилик хосслари кучаайиб боради;
- водороддан чапда жойлашган барча металлар (Е0ок/кайт < 0) водород иони (Н+) га нисбатан кайтарувчи булиб, сув ёки эритмалардан водородни сикиб чикаради;
- водороддан унга турган (Е0ок/кайт > 0) барча металлар "паcсив" металлар булиб, эритмадан Н+ ионларини Н20 холида сикиб чикара олмайди.
- бу катордаги хар кандай металл узидан кейин (унгда)турган хар кандай металлни унинг тузи эритмасидан сикиб чикара олади. Оксидланиш-кайтирилиш реакцияларининг йуналишини аниклаш. Маълумки, (термодинамика элементлари мавзусига асосан) хар кандай химиявий реакциянинг амалга ошиши учун шу реакция нитижасида Гиббс энергиясининг узгариши G2 < 0 булиши шарт. Оксидланиш-кайтирилиш реакциялари бориши учун хам шу шарт ( G2 < 0) бажарилиши шарт.
Оксидланиш ва кайтарилиш узаро карама-карши ва бир вактнинг узида электронларнинг бир атомдан бошкасига утиши билан содир буладиган раекциялардир. Бу реакцияларда электронларнинг бир атомдан бошкасига (кайтарувчидан оксидловчига) утиши натижасида система ташки мухитга нисбатан иш - Аэл бажаради. Бу ишнинг манфий ишорали киймати оксидланиш-кайтарилиш реакциясининг Гиббс энергияси узгариши: G = -Aэл га тенг булади.
Аэл бажарилган иш микдор жихатдан оксидловчи ва кайтарувчи оксидланиш потенциаллари фарки Е=Е0оксид.- Е0кайт. нинг кайтарувчидан оксидловчи элемент атомларига утган электрон сони n га купайтмасига тенгдир: Аэл = n* E.
Агар "1 моль" модда n*Ze*NA микдор зарядни утказиш учун n та электрон берса ёки кабул килса, (бу ерда n - оксидланиш ёки кайтарилишда иштирок этган электронлар сони, Ze-электроннинг заряди, NA - Авогадро сони ва Ze*NA = F = 96500 Кулон Фарадей сони) у холда иш: Аэл = n*F* Е ёки G = -n*F* E булади. Бу формула шуни билдирадики, оксидловчи ва кайтарувчиларнинг оксидланиш потенциаллари бир-биридан канчалик кескин фарк килса ( E > 0 ёки E0оксид > E0кайт) шунчалик G < 0 булади, реакциянинг оддий (стандарт) шароитда бориш эхтимоллиги шунчалик юкори булади ва унинг мувозанат доимийси (Кмув) шунчалик катта булади.
Юкорида баен этилган асосий тушунча ва коидаларни амалда фойдаланишга доир куйидаги масала билан танишайлик:
М: 2- жадвалдаги оксидланиш потенциаллари кийматидан фойдаланиб, Zn + HNO3(с) Zn(NO3)2 + NO + H2O реакциясида оксидловчи ва кайтарувчиларни аникланг. Шу реакцияни тескари йуналишда амалга ошириш мумкинми?
Ечиш: а) Оксидланиш-кайтарилиш реакциясининг электрон ва тулик тенгламаларини тузамиз, хар бир реакция учун Е0ок/кайт кийматини ёзиб оламиз:
Zn0 + HN5+O3 Zn2+(NO3)2 + NO2+ + H2O
Zn0 -2e- Zn+2 │2│3 E0 = -0,76 в
NO3- + 4H+ + 3e- NO + H2O │3│2 E0 = +0,96 в

3Zn0 + 8HNO3 Zn(NO3)2 + 2NO + 4H2O


б) Реакцияда рух атомлари электрон бераяпти, NO3- ионлари бу электронларни рух атомлардан "тортиб" (кабул килиб) олаяпти. Нима учун шундай булаяпти? Чунки, NO3 нитрат ионларининг 2 та электрон кабул килиб NO - азот (II) оксиди холига утиш потенциали +0,96 в булиб, рух атомидаги 2 та электронни рух атомларига богланиб туриш энергияси (-0,76 в) дан катта. Шу сабабли NO3 ионлари Zn атомида электронларни "тортиб" олишга кучи етади ва бу реакцияда NO3- - ионлари - оксидловчи Zn - атомларикайтарувчи вазифасини бажаради. Шуни унутмангки, реакцияда иштирок этувчи кайси элемент ёки ионнинг электрод (редокс) потенциали киймати катта булса, у- оксидловчи, кичик булса - кайтарувчи булади.
в) Юкоридаги коидага ( G < 0) кура, ушбу реакция йуналишини аниклаш учун аввал Е = Е0оксид – Е0кайт формула асосида реакциянинг электр юритувчи кучи - Е ни хисоблаймиз.
NO3- - иони оксидловчи, Zn-кайтарувчи, шу сабабли Е= Е0оксид – Е0кайт = 1,72 в > 0 яъни E > 0 шартни каноатлантиради. Бунга янада тулик ишонч хочил килиш учун G - нинг кийматини хисоблаймиз. Реакциянинг электрон тенгламасига кура 3 та Zn атоми 2 та NO3 иони уртасида 6 та электрон алмашинуви руй бераяпти. Шунга кура n = 6 га тенг. Энди: G=-n*F* E =-(6*96500*1,72) = -995,88 кж га тенг. Бу G>0 шартни тулик каноатлантиргани учун ушбу реакция стандарт шароитда жуда тез ва охиригача тулик боради.
г) Тескари: Zn(NO3)2 + NO + H2O Zn + HNO3 йуналишда реакция бориши ёки бормаслиги тугрисида хулоса килиш учун Е – ни хисоблаймиз.
Агар бу реакция борса Zn+2 Zn0 (кайтарилиши) ва NO NO3- - (оксидланиши) булиб, Zn+2 оксидловчи NO кайтарувчи вазифасини бажаради. Лекин E0Zn+2/Zn = - 0,76 < 0,96 = 0E булгани учун Е = (-0,76)-(0,96) = -0,20 в булади ва бу Е > 0 шартга зиддир. Бу кийматга асосланиб G нинг кийматининг хисобласак G = +115,8 кж га тенг булади. Бу киймат хам G < 0 шартига тугри келмайди. Демак, бу реакцияни стандарт шароитда тескари йуналишда амалга ошириб булмайди.

Download 369.5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling