Электроника ва радиотехника кафедраси 9- ma’ruza: uzluksiz signallarni raqamli uzatish reja

Delta modulyatsiya
DIKMning soddalashgan xususiy shakllaridan biri delta modulyatsiya bo‘lib, bunda kvantlash sathi ikkita bo‘lib, uzatiladigan signal avvalgisiga nisbatan kattalashsa xatolik va kichiklashsa bo‘ladi, shunga mos ravishda signal yoki bo‘ladi (9.6-rasm) va signal avvalgisiga nisbatan +1 ga oshadi yoki ga kamayadi. Delta modulyatsiyadan diskretizatsiyalash qadami korrelyatsiya intervalidan kichik bo‘lgan hollarda foydalaniladi
Kvantlash qurilmasi
To‘plash
АК
To‘plash
PCHF
8-rasm. Delta modulyator strukturaviy sxemasi
Ushbu kamchiliklarni kamaytirish uchun kvantlash qadamini signal ko‘rinishiga moslashtirish (adaptivlash) kerak. Agar bir necha qo‘shni xatoliklar bir xil bo‘lsa, bu holda fuknsiya monoton o‘suvchi, agar ma’lum bir oraliqda xatoliklar va ketma-ketligida bo‘lsa, bu holda signal sekin o‘zgaradi, bu signalning juda kam o‘zgarayotganligini bildiradi, bu holda kvantlash qadami kamayadi.
9-rasmda delta modulyatsiyali signalni shakllantirishga oid grafik keltirilgan
9-rasm. Delta modulyatsiyali signalni shakllantirishga oid
Xulosa o‘rnida DM signal IKM signalga qaraganda oniy qiymatlar olish bo‘yicha katta takrorlanish chastotasiga ega, ammo DMda bitta oniy qiymat uchun bitta uzatiluvchi impuls, IKMda esa kvantlash sathlarining soniga bog‘liq ravishda bir nechta impuls to‘g‘ri keladi. Tahlillar shuni ko‘rsatadiki, qabullash ishonchliligi (asliga mosligi) bir xil bo‘lganda ikkita modulyatsiya turida ham impulslarning takrorlanish chastotasi taxminan teng. Bundan kelib chiqadiki, ikkita tizimning signallari ham deyarli bir xil chastotalar polosasini egallaydi. DMli uzatish tizimining afzalligi uni amalga oshirishning soddaligidir.
Nazorat savollari

• Vaqt bo‘yicha diskretlash va sath bo‘yicha kvantlash deganda nimani tushunasiz?
• Uzluksiz signallarni diskretizatsiyalash haqidagi V.A. Kotelnikov teoremasini aytib bering.
• Qayta tiklovchi funksiya (signal) deb qanday signalga aytiladi?
• Vaqt bo‘yicha bir tekis va turlicha diskretizatsiyalash qanday afzallik va kamchiliklarga ega?
• Diskretizator qurilmasining alohida-alohida qismlari qanday amallarni bajaradi?

6. Diskretizatsiyalash xatoligini baholashning qanday mezonlaridan foydalaniladi?
7.Uzluksiz signalni vaqt bo‘yicha diskretizatsiyalashda qaysi tur bazis (asos) ortogonal funksiyalardan foydalaniladi?
8. Vaqt bo‘yicha adaptiv diskretizatsiyalashdan qanday holatlarda foydalaniladi?
9.Sath bo‘yicha adaptiv kvantlash qanday amalga oshiriladi?
10.Vaqt va sath bo‘yicha adaptiv diskretizatsiyalashdan qanday holatlarda foydalaniladi?
11.Qayta tiklangan signalni birlamchi uzluksiz signalga yaqinlashtirishning (xatolikni kamaytirishning) qanday usullaridan foydalaniladi?
12.Vaqt bo‘yicha zichlangan ko‘p kanalli signalni shakllantirish va uni alohida-alohida kanal signallariga almashtirish jarayoniga tegishli aloqa tizimi funksional sxemasini chizing va uning qismlari bajaradigan jarayonlar haqida so‘zlab bering.