Elektroradio ashyolar va tibbiyot texnikasini

e
g‘altak induktivligi ekranlashtirilmagan
L g‘altaknikidan kichik bo‘ladi. Bunga sabab ekranning tashqi
maydonidir:

---

171
]
)
/
(
1
[
3
e
e
D
D
L
L



,
bu yerda,  — chulg‘amning uzunligi va diametrining nisbatiga
bog‘liq bo‘lgan koeffitsiyenti; D
e
— ekranning ichki diametri
(8.3-rasm).
Berilgan induktivlik va ish chastotasida g‘altakning asilligi
undagi sarflarning umumiy qarshiligi orqali aniqlanadi:
2
/ R
L
Q


;
CL
o
z
d
j
R
R
R
R
R
R





`
2
,
bu yerda, R
j
— chulg‘am simining yuqori chastota tokiga
qarshiligi;
R
d
— karkasdagi dielektrik sarflar va chulg‘am simi izola-
tsiyasining qarshiligi;
R
e
— ekran kiritadigan sarflar qarshiligi;
R
o‘
— o‘zakdagi sarf qarshiligi;
R
CL
— g‘altakning rezonans xossalari hisobidagi sarflar qar-
shiligi.
8.3-rasm. Bir qatlamli g‘altaklar uchun  koeffitsiyentning
 l/D ga bog‘liqligi.
0,5
2,7
0,7
1,1
1,2
1,6
1,8
L/D
0,8
0,9
1,0
1,1


---

172
Radioapparaturada qo‘llaniladigan induktivlik g‘altaklarining
asilligi 30 dan 300 gacha bo‘ladi. G‘altak asilligi qanchalik
yuqori bo‘lsa, uning o‘lchamlari shunchalik katta bo‘ladi. Beril-
gan asillikda g‘altak konstruksiyasining eng ma’qul ko‘rinishi
mavjuddir. Bunda uning o‘lchamlari berilganidan katta ham,
kichik ham bo‘lmasligi kerak.
Sarfning asosiy qismi simning yuqori chastota tokiga bo‘lgan
qarshiligi bilan aniqlanadi. U sirtqi effekt (8.4-rasmga qarang)
va yaqinlik effektiga bog‘liq. O‘tayotgan tok chastotasi ortishi
bilan uning to‘g‘ri chiziqli simdagi taqsimoti sirtga yaqin «hal-
qa» ko‘rinishini oladi. Bu holda simning yuqori chastotali tokka
qarshiligi 
х
sim
j
S
l
R
R
/



(bu yerda, S
x
— «halqa»ning
yuzasi) bo‘ladi. Bunda chastota qanchalik yuqori bo‘lsa, «halqa»
shunchalik yupqa, uning yuzasi kichik va, demak R
sim
qarshilik
katta bo‘ladi. Simning diametri qanchalik katta bo‘lsa, ish chas-
totasi va simning elektromagnit parametrlari bilan belgilana-
digan muayyan kirish chuqurligida R
sim
shunchalik kichik bo‘ladi.
«Yaqinlik effekti» quyidagilardan iborat: simning chulg‘a-
mida simda paydo bo‘ladigan uyurma toklar va magnit maydon-
ning o‘zaro ta’siri natijasida asosiy tok g‘altakning karkasiga yaqin
bo‘lgan sohaga suriladi (8.4-rasm — kesimning qoraga bo‘yalgan
o‘roqsimon bo‘lagi). Bu holda simning yuqori chastota tokiga
qarshiligi 
r
o
r
o
j
S
l
R
R
‘
‘
/



(bu yerda S
o‘r
— «o‘roq» ning
yuzasi). Bunda «o‘roq»ning yuzasi halqa yuzasidan kichik bo‘lib
qoladi yoki 
0
'
''


j