Elektrotexnik nateriyallardin’ fizikaliq ha’m ximiyaliq xatakteristikalari

Gaz ta’rizli dielektriklerdin elektr o’tkiziwshiligi.

Bizge belgili gazlar zaryadlang’an bo’lekshlerden yag’niy electron ha’m iyonlardan quralg’an. Olarda qatti ha’m suyiq zatlaardin’ aralaspalarida bar.

Hawada zaryadlang’an bo’leksheler kuyash nuri hs’m kosmik nurlar tasirinde jerdin’ radiaktiv nurlaniwi ha’m basqalar tasirler natijesinde payda boladi. Naatijede gazlerde iyonizatsiya natijesi ju’z beredi.
Eger kondensator qatlamlari arasina gaz jaylastirip og’an ku’shleniw berilse, zaryadlang’an bo’lekshelerge maydan kernewliligi tasir etedi. Bul kushler tasirinde elektronlar ha’m iyonlar bir elektronnan ekinshisine ha’reket qiladi.

Eger zaryadlang’an bo’leksheler mug’dari ko’p bolsa, elektr ku’shler tasirinde olar u;ken tezlikke iye boladi. Demek gazlerde tokta ko’beyedi.

Gaz ta’rizli dielektriklerdin’ volt-amper xarakteristikasi to’mendegishe boladi. (1-suwret). Bir oblostta ko’biygeni sayin proportsional ko’beyedi. Demek Om nizami orinlanadi.
I =U/R
Eger U di janede ko’biytsek (II-oblost) bul nizam buziladi. Yag’niy o’zgermey qaladi. Bunin’ manisi sonda elektronlar ha’m iyonlar tasirinde energiya jiynaladi.


Eger U di janede ko’biytsek (III-oblost), zaryadlang’an bo’lekshelerdin’ tezligi birden ko’beyedi. Olar niytral bo’leksheler menen soqlig’isadi ha’m jan’a zaryadlar payda boladi. Bul hadise tez amelge asadi ha’m bul protsses ionizatsiya dep ataladi. IIInoblostta jana ionizatsiya natijesinde birden ko’beyip ketedi.
Soqqiliq ionizatsiya protsesinde gazdin’ salistirma qarsilig’i ρ_v ha’m jog’altiwlar tengensi muyishi tgδ brden kemeyedi.
Gazlerde ρ joqari bolip ρ≈10¹⁸ Ом·м, tgδ bolsa , kishi tgδ≈10^-6 boladi.
Gazlerdi adette U<Gaz tarizli dielektriklerdin’ elektr tesiliwi.

Gaz tarizli dielektriklerdin’ elektr tesiliwi Pashen nizamina tikarlanip aniqlanadi.

U_Т=А Рh
U