Elektrotexnika

2–LABORATORIYAISHI
O‘zbekistonenergetikatizimidaENHATtuzilmasinio‘rganish.


Ishdanmaqsad:TalabalargaO‘zbekistonenergetikatizimidaENHATtuzilmasivauningasosiyelementlarinito‘g‘risidama’lumotlarberish.


Nazariyqism
O‘zbekiston energetika tizimida ENHAT ikki o‘zaro bog‘langantarmoqlarga ega:

1. 
   Yuqorikuchlanishlimagistralelektrtarmoqlarining(MET)ENHAT;
   
2. 
   Ta‟minlash-taqsimlashelektrtarmoqlarining(TTET)ENHAT;METENHATquyidagipog‘onalargaega:
   

• 
  yuqoripog‘ona–milliydispetcherlikmarkazi,“Energiyasotish”va“O‘zelektrtarmoq”korxonalarielektrenergiyasinitaqsimlashkoordinatori,hisobgaolishtexnikoperatoridaniborat-“O‘zbekenergo”DAKpog‘onasi;
  
• 
  O‘zbekistonenergetikatizimihududiybo‘limlaripog‘onasi–“O‘zelektrtarmoq”UK(MET)filiallari;
  
• 
  taqsimlash subyektlari pog‘onasi – METning viloyat bo‘limlari, sotish,ta‟minot elektrtarmoqlarivaelektrstansiyalari.
  

METpog‘onasiMETlarningma‟muriyhududidajoylashganenergiyaobyektlari va iste’molchilarning balansli va idoraviy tegishliligidan qat‟iy nazarularningelektrenergiyasivaquvvatlarinitaqsimlanishihaqidaaxborotlarniyig‘ishvabirlamchiqaytaishlashniamalgaoshiriladiganasosiypog‘onahisoblanadi.
TTETENHATquyidagipog‘onalargaega:

• 
  yuqoripog‘ona–sotish-taqsimlashelektrtarmoqlarkorxonalari(ETK);
  
• 
  energiyaobyektlari(elektrstansiyavanimstansiyalar);
  
• 
  tumanelektrtarmoqlari(TET);
  
• 
  elektrenergiyasiiste’molchilari(ishlabchiqarishvaulargatenglashtirilgan korxonalar, qishloq xo‘jalik, kommunal-maishiy korxonalar vaboshqaiste’molchilar).
  

Harbirquyipog‘onalardaaxborotlaro‘zarobelgilanganhajmlardavaformatlardaqaytaishlanishivayuqori pog‘onagauzatilishikerak.
Axborotlarniqaytaishlashvauzatishoralig‘iquyidagicha:

• 
  operativ –10sekunddan ortiqbo‘lmagan (operativboshqarishdagimaqsadlaruchun);
  
• 
  tijorat – 30 minutli, talab qilinadigan vaqtda quvvatning (elektrenergiyasining)o‘rtachaqiymatlarihaqida;
  
• 
  taqvim–sutkalikiste’mol ko‘rsatkichlarihaqida;
  
• 
  o‘sibborishtartibibilanyakunlanadigan(elektrenergiyavaquvvathaqidahaftalik vaoylikaxborotlar).
  

Barchasanabo‘tilganpog‘onalardaENHATningaxborotlarniyig‘ishvaqaytaishlashmarkazlariETKningtuzilmaviybo‘linmalarihisoblanadi.
Axborotlarniuzatishuchunquyidagikommutatsiyalanadiganyokiajratilganaloqakanallariishlatiladi:

• 
  kabellivasimlitelefonkanallari;
  
• 
  yuqorikuchlanishliliniyalarbo‘yichayuqorichastotalialoqakanalari;
  
• 
  radiostansiyalar asosidagi radiokanallar, uyali yoki boshqa mobil aloqakanallari.
  

Elektrenergiyasivaquvvatito‘g‘risidagidastlabkiaxborotlarMEThududida joylashgan ENHAT obyektlarida: elektr stansiyalar, nimstansiyalar vablok-stansiyalarda,ishlab chiqarishkorxonalarida shakllantiriladi.
ENHAT tuzilmasi va funksiyalarining ishlatilishi uchun universal va maxsustexnikvositalarishlatiladi.Ulargaquyidagilarkiradi:

• 
  elektrenergiyasisarfinihisobgaolishasboblari(hisoblagichlar)vao‘lchovo‘zgartirgichlari(datchiglar);
  
• 
  axborot-o‘lchovtizimlari(AO‘T)–hisoblagichlardanolinganaxborotlarniyig‘ish,birlamchiqaytaishlash,saqlashvaaxborotlarniuzatishning avtomatlashtirilganvositalari;
  
• 
  axborotlarni qayta ishlash markazlariga AO‘T danaxborotlarni uzatishvositalaribo‘lganlokaltarmoqlar,aloqakanallari,modemlarvaboshqaqurilmalar;
  
• 
  energiya obyektlaridan keladigan axborotlarni qayta ishlash markazlari vaENHATiyerarxiyasipog‘onalariorasidaaxborotlarnialmashtirishuchunhisoblashtexnikasivositalari;
  
• 
  ENHAT DT tizimiy, funksional va texnologik qismlardan tashkil topgan.TizimiyvafunksionalDTENHATiyerarxiyasipog‘onasiga,bajariladiganvazifalarga va foydalaniladigan texnik vositalarga bog‘liq. Texnologik DT esa,bevositaENHATtatbiqetilganobyektningtexnologikjarayonigabog‘liqravishdaamalga oshiriladi.
  

“O‘zbekenergo”DAKENHATningimitatsionaxborot–tahlilmodeli

ToshDTUda“Eletktrta‟minoti”kafedrasida“O‘zbekenergo”DAKimitatsionaxborot-tahlilstendiningmodelio‘rnatilgan,buyerdabutunrespublika bo‘yicha ENHAT tuzilmasi va boshqaruvi aniq ko‘rsatilgan. Stenddaquyidagito‘rttatuzilmalarbilanaloqagavaboshqaruvgaegabo‘lganboshaxborot-tahlilmarkazitasvirlangan: