Elementar bolekshelerdiń payda bolıwı Fermionlar ham Bazonlar

Xidaki Yukava teoriyası
1935-jılda yapon fizigi Xidaki Yukava óz gipotezasin jarattı, yaǵnıy yadro ishindegi nuklonlardin (proton hám neytronlari) yadroǵa tartılıwı maydandaǵı álleqanday fotonlarga analogik bolgan kvantlar járdeminde boladi, degen pikirdi ortaǵa tasladı. Kvant teoriyasınan belgili, maydanǵa tásir etetuǵın kúsh radiusı kvant massasına teris proporsional bolıp tabıladı, elektromagnit maydanda bolsa kvant -foton massası nolge teń.
Tájiriybedegi nátiyjelerinde yadro maydanındaǵı kvantlardin yadro kúshleri tásirindegi radiusı elektron massasınan 207 ret awir ekenligi tastıyıqlandi. Solay eken, onda yadro menen tásirlesetuǵın taǵı bir bólekshe bar dep aytqan edi Xidaki Yukava. 1936 -jılda K. Anderson hám Nedermeyerlar jańa bólekshe jańalıq ashılǵannan keyin, Xidaki Yukava teoriyası menen tastıyıqlandi. Onı myuyon dep atawdı hám ol vilson kamerasında kosmik bólekshelerden ajıratıp alınǵan edi, biraq ol yadro menen tásirlespeytugin hám uzaq jasaytuǵınlıq bólekshe ekenligi (Yukava bóleksiniń qásiyetlerine ulıwma teris) anıqlandi. 1947-jılda S. Pauell jańa bóleksheni taptı jáne bul bólekshe haqıyqattan da hár qanday elementtıń yadrosı menen óz-ara tez tásirlesiwi, atmosfera qatlamınan ote almasligi jáne onıń massası elektron massasınan 207 ret salmaqli ekenligi tabildi. Bul bóleksheni pimezon yamasa pion dep atadı. X. Yukava shama etken, atap aytqanda ol aytqan bólekshe pion edi. Házirde bolsa Pionlar yadrolari turaqlılıqtı támiyinlewde xizmet etiwi towrisindagi pikir qabıl etilgen. Jılda bólekler fizikasi, elementar bólekshe yamasa tiykarǵı bólekshe subatomik bólekshe hesh qanday tómengi dúzılıwga iye emes, yaǵnıy ol basqa bóleklerden ibarat emes. Házirgi waqıtta elementar dep esaplanǵan bólekshelerge tiykarǵı zat fermionlar (kvarklar, leptonlar, ajayıp buyımlar hám Antileptonlar ), olar ádetde " materiya bólekleri" hám " antizat bóleksheler ", sonıń menen birge fundamental bozonlar (ólshew bozonlari hám Xiggs bozon ), olar dáldalshılıq etetuǵın " kúsh bólekleri" bolıp tabıladı óz-ara tásirinler fermionlar arasında. Eki yamasa odan artıq elementar bóleklerdi óz ishine alǵan bólekshe dep ataladı.