Elmurodov jonibek akbar o’G’LI

2.3. Qozog’iston Respublikasi va Xitoy hamkorligi

Xitoy Qozogʻiston bilan 1992-yil 3-yanvarda diplomatik aloqalar oʻrnatgan birinchi davlatlardan biri boʻlib yangi yosh Qozogʻiston Respublikasi va Xitoy diplomatik aloqalar oʻrnatish toʻgʻrisida kommyunike shartnomasi imzoladi. 30 yil davomida Xitoy va Qozogʻiston tarixan Markaziy Osiyodan qolgan chegara masalalarini toʻliq hal etishdan boshlab, qatʼiyat bilan olgʻa intilib, oʻzaro munosabatlarini abadiy har tomonlama strategik sheriklik darajasiga koʻtarmoqda. Ayniqsa, keyingi yillarda Xitoy Raisi Si Szinpinning strategik rahbarligida Qozog‘iston Respublikasining Birinchi Prezidenti N.A. Nazarboyev va Qozog‘iston Respublikasi Prezidenti K.K. Tokayev, Xitoy va Qozog‘iston bir-birini siyosiy jihatdan qo‘llab-quvvatlab, savdo-iqtisodiy hamkorlikni chuqurlashtirmoqda. Yevroosiyoning ikki sharqiy xalqi o‘rtasidagi ming yillik munosabatlar tarixdagi eng yuqori darajaga ko‘tarilib, muttasil takomillashib, tobora yaqinlashib bormoqda.

Xitoy-Qozog‘iston do‘stligi xalqaro barqarorlikka hissa qo‘shadi. 30 yil davomida Xitoy va Qozog‘iston o‘z mustaqilligi, suvereniteti va hududiy yaxlitligini himoya qilishda, o‘zlari tanlagan taraqqiyot yo‘llarini qo‘llab-quvvatlashda, ichki ishlariga har qanday aralashuvga qat’iy qarshi turishda bir-birini qat’iy qo‘llab-quvvatlab kelmoqda. Qozog‘iston va XXR o‘rtasidagi madaniy hamkorlik sohasidagi ilk huquqiy hujjatlardan biri 16 iyulda tuzilgan “Qozog‘iston Respublikasi va Xitoy Xalq Respublikasining Shinjon-Uyg‘ur avtonom rayoni o‘rtasida turistik almashinuvni yanada rivojlantirish to‘g‘risidagi bitim” bo‘ldi. , 1992 yil Olma-Otada. 1992-yil 10-avgustda “Qozogʻiston Respublikasi va Xitoy Xalq Respublikasi oʻrtasida madaniy hamkorlik toʻgʻrisida shartnoma” imzolandi³⁸. 1993-yil oktabrda “1993-1994-yillar davrida madaniyat sohasida hamkorlik rejasi” tasdiqlandi.³⁹
2013-yilda rais Si Szinpin Qozog‘istonda Ipak yo‘li iqtisodiy kamarini birgalikda barpo etish tashabbusini ilgari surdi va bu tashabbus Qozog‘iston Respublikasining Birinchi Prezidenti N. Nazarboyevdan ijobiy javob oldi. Nazarboyev va Qozog‘iston jamiyatining turli qatlamlari. “Ipak yo‘li iqtisodiy kamari” va “Nurli yo‘l” yangi iqtisodiy siyosatini amalga oshirish qo‘shimcha imtiyozlarga erishish va ikki mamlakat xalqlariga sezilarli foyda keltirish uchun darhol va chuqur bog‘lanadi. . N. Nazarboyevning fikricha, “gumanitar hamkorlikni yanada jadallashtirish uchun bunday dasturlarni davom ettirish kerak”⁴⁰ 1992 yilda Xitoy va Qozog'iston o'rtasidagi savdo aylanmasi atigi 368 million dollarni tashkil etgan bo'lsa, 2021 yilning yanvaridan noyabrigacha bu ko'rsatkich 22,94 milliard dollarga yetdi. 2020-yil oxiriga kelib Xitoyning Qozog‘istonga kiritgan sarmoyasi 21,4 milliard dollarga yetdi, jumladan, sanoat, qishloq xo‘jaligi, energetika, transport, yashil iqtisodiyot va boshqa sohalardagi ko‘plab loyihalar iqtisodiy o‘sish, sanoatni modernizatsiya qilish, iqtisodiyotni yaxshilashga muhim hissa qo‘shmoqda. Qozog'istonda odamlarning turmush darajasi va atrof-muhitni muhofaza qilish va shu kabi muamolar ko’rib chiqildi. Mamlakatlar o’rtasida 5 ta doimiy chegara punkti, 5 ta transchegaraviy neft va gaz quvurlari, 2 ta chegaraviy temir yoʻl liniyasi va xalqaro chegara hamkorligi markazi mavjud bo’lib Lyanyungandagi Xitoy-Qozog‘iston logistika hamkorligi bazasi Qozog‘istonning Tinch okeaniga to‘g‘ridan-to‘g‘ri chiqish joyiga aylandi. Qozogʻiston hududidan oʻtuvchi Xitoy-Yevropa temir yoʻl ekspressi “poʻlat tuyalar karvoniga” aylandi. Xitoy-Qozog‘iston hamkorligi amaliyoti “Bir kamar, bir yo‘l” umumiy farovonlik taraqqiyot yo‘li, o‘zaro manfaatli imkoniyatlar yo‘li va odamlarning manfaatdorlik tuyg‘usini oshiradigan baxt yo‘li ekanligini yaqqol isbotladi.
Xitoy-Qozog‘iston do‘stligi odamlar o‘rtasidagi aloqalarni mustahkamlashga yordam beradi. Xalqlar o'rtasidagi do'stlik odamlarning yaqinligida, odamlarning yaqinligi esa qalblarning hamjihatligidadir. O‘tgan 30 yil ichida Xitoy va Qozog‘iston Buyuk Ipak yo‘lidagi ming yillik tarixni davom ettirib, madaniyat, ta’lim, sport, fan va texnologiya, turizm va boshqa gumanitar sohalarda almashinuv va hamkorlikni chuqurlashtirdi. Abay Kunanbayev, Dimash Kudaybergen va boshqa qozog‘istonlik mashhurlar Xitoyda, Xitoyning Xiaomi, Huawei va OPPO kabi texnologiya brendlari esa Qozog‘istonda keng shuhrat qozonmoqda. Ikki mamlakat oʻrtasida talabalar soni oʻsishda davom etmoqda va madaniyat almashinuvining “yosh elchilari” koʻpayishi natijasida xitoy tilini o'rganish Qozog'iston bo'ylab tez sur'atlar bilan o'sib bormoqda. 
Xitoy-Qozog'iston do'stligi koronavirus tumanini tarqatib yubordi. Koronavirus epidemiyasi boshlanganidan beri Xitoy va Qozogʻiston davlat rahbarlari telefon orqali koronavirusga qarshi kurashda birlashish haqida koʻp marta gaplashgan. Ikki mamlakat hukumatlari va xalqlari bir qayiqda bo‘lib, qiyinchiliklarni yengib o‘tishda bir-birlariga ko‘maklashishi, bir-biriga mustahkam ma’naviy yordam va epidemiyaga qarshi katta moddiy yordam ko‘rsatishi bu ham aloqalarni yanada mustaxkamladi. 
Qozoq maqolida yaxshi aytilgan: “Do‘stlik – bebaho boylik”. O‘tgan 30 yil ichida xalqaro vaziyat muttasil o‘zgarib borayotganiga qaramay, Xitoy va Qozog‘iston o‘rtasidagi do‘stlik vaqt o‘tishi bilan mustahkamlanib bordi. Ko'p asrlik o'zgarishlar tufayli yuzaga kelgan imkoniyat va muammolarga duch kelgan Xitoy va Qozog'iston ikki davlat rahbarlari erishgan muhim kelishuvni so'zsiz amalga oshirishi, strategik o'zaro ishonchni doimiy ravishda mustahkamlashi, o'zaro manfaatli hamkorlikni kengaytirishi, yaxshi qo'shnichilik do'stligini chuqurlashtirishi, mushtaraklikni saqlashi kerak.
“Bir kamar, bir yo‘l” tashabbusini Qozog‘istonning yangi iqtisodiy rivojlanish siyosati bilan integratsiyalashuviga ko‘maklashish, turli sohalardagi hamkorlikni chuqurlashtirish, o‘zaro savdo sifati va ko‘lamini oshirish, tranzit va transport hamkorligi va o‘zaro aloqalarni mustahkamlash, shu kabi sohalarda hamkorlikni chuqurlashtirishni davom ettirish. energetika, moliya, qishloq xo'jaligi, chorvachilik, fan va texnologiya, elektron tijorat va boshqalar kabi ikki mamlakat o'rtasidagi iqtisodiy hamkorlikni sifat jihatidan rivojlantirishga yordam beradi va ikki mamlakat va xalqlar uchun ko'proq imtiyozlar yaratadi.⁴¹