Elmurodov jonibek akbar o’G’LI

Rossiya va Qozog'iston o'zaro aloqada bo'lgan tashkilotlar
Rossiya va Qozogʻiston MDH, Kollektiv xavfsizlik shartnomasi tashkiloti va Yevroosiyo iqtisodiy hamjamiyati, Shanxay hamkorlik tashkiloti, Markaziy Osiyo hamkorlik tashkiloti doirasida, Yagona iqtisodiy makonni shakllantirish jarayonida hamkorlik qiladi.
1997-yilda tashkil etilgan Hamkorlik boʻyicha Rossiya-Qozogʻiston hukumatlararo komissiyasi (XHK) faoliyat koʻrsatmoqda. IGC doirasida Bayqoʻngʻir majmuasi, transchegaraviy hamkorlik, transport, sarmoyaviy va harbiy-texnikaviy hamkorlik boʻyicha quyi qoʻmitalar mavjud.

2.2. Qozog’iston Respublikasi va AQSh hamkorligi

Qozogʻiston Respublikasi Prezidenti N.A. Nazarboyev Amerika Qoʻshma Shtatlari Qozogʻiston mustaqilligini birinchilardan boʻlib tan olgan va respublikaning muvaffaqiyatli rivojlanishida katta rol oʻynagan davlatlardan biri ekanligini bir necha bor taʼkidlagan edi.²⁸

Qozog'iston-Amerika munosabatlarining dastlabki shakillanishi XX asrning 80-yillar oxirlariga to’g’ri keladi. N.A. Nazarboyev AQSh ishbilarmon doiralari bilan aloqalar o‘rnatishga aloxida etibor qaratdi. Qozog‘iston SSR Prezidenti bu aloqalar orqali xorijiy sarmoyalarni jalb etish va ilg‘or texnologiyalardan foydalanishni asosiy vazefa deb hisobladi. Aloqalarning boshlanishi N.A. Nazarboyevning 1990 yil 19 iyulda Amerika Qo'shma Shtatlariga tashrifi chog’idan boshlandi. Qozog'iston SSR Prezidenti N.A. Nazarboyev Vashingtonda Milliy xavfsizlik bo‘yicha yordamchi B.Skoukroft va AQSh Senatidagi respublikachilar rahbari R.Doul bilan uchrashuv davomida SSSRda kechayotgan qayta qurish, va demokratlashtirish jarayonlar haqida fikirlar almashdi. O’zaro fikirlar almashinuv jarayonida Qozog‘iston SSR Prezidenti N.A. Nazarboyev qayta qurish davrida qabul qilingan qarorlarda demokratiyani tiklash, demokratik davlatning huquqiy asoslarini rivojlantirish, yangi siyosiy tafakkurni shakllantirish, iqtisodiy islohotlarni amalga oshirish bo‘yicha amaliy harakatlar uchun imkoniyatlar yaratilganligini alohida ta’kidladi.²⁹
Shu kuning o’zida Qozog‘iston SSR Prezidenti N.A. Nazarboyev AQSh moliya vaziri N.Breydi va AQSh Kongressi Vakillar palatasi Qurolli kuchlar qo‘mitasi raisi L.Espin bilan ham uchrashuvni amalga oshirdi. Uchrashuvda ikki davlat oʻrtasida iqtisodiy sohadagi hamkorlikni kengaytirish masalalari, shuningdek, qurollanish poygasini cheklash va qurolsizlanish sohasidagi qoʻshma qadamlar muhokama qilindi. Amerika Qo'shma Shtatlariga tashrifining ertasi kuni Qozog'iston SSR Prezidenti N.A. Nazarboyev San-Fransiskoda Chevron korporatsiyasi boshqaruvi raisi K.Derr va korporatsiya boshqaruvi raisi o‘rinbosari J.Bonni bilan uchrashuv natejasida Qozog‘istonda tadbirkorlik faoliyatini boshlagan birinchi xorijiy kompaniyalardan biri bo‘lgan “Shevron” korporatsiyasi bilan shartnoma imzolandi.
Olma-Otada 1991-yil 17-dekabrda N.A. Nazarboyevning AQSh Davlat kotibi Jeyms Beyker bilan uchrashuvida Qozog‘istonning davlat mustaqilligini e’lon qilish bilan bog‘liq bir qator masalalar muhokama qilindi. Ikki tomonlama iqtisodiy hamkorlikning mumkin bo'lgan o'zgarishlari va istiqbollariga alohida e'tibor qaratildi. J.Beyker Qozog‘iston Prezidenti bilan muloqotlarini juda foydali va samarali bo’lganligini takidladi va o’z satirlarida “Tong soat uchda xonamga kelganimda, Nazarboyev bilan o‘tkazgan uch soatim avval o‘tkazgan eng yaxshi uchrashuvlarim bo‘lganini his qildim. U ta'sirchan rahbar edi, uni ortiqcha baholab bo'lmaydiganlardan biri edi... Nazarboevda nima kerakligi haqida tasavvurga ega va narsalarni qanday qilib mustahkam asosga qo'yishni aniq tushunadi».deb baholadi.³⁰ 
1991-yil 25-dekabrda AQSH Qozogʻiston Respublikasining davlat suverenitetini tan oldi va 26-dekabrda Prezident Jorj Bush N.A. Nazarboyevga Qozog‘iston Respublikasining mustaqilligini tan olish to‘g‘risidagi maktubida “Mamlakatingizda roʻy berayotgan tarixiy oʻzgarishlar va Sovet Ittifoqining barham topishini hisobga olib, Amerika Qoʻshma Shtatlari hukumati Qozogʻistonni mustaqil davlat sifatida tan olishini maʼlum qilishdan mamnunman” deb o‘z maktubida bir necha oy davomida AQSh, Qozog‘iston va butun dunyo manfaatlariga daxldor bo‘lgan eng muhim masalalar bo‘yicha konstruktiv muloqot davom etayotganini ta’kidladi. Tomonlar o‘tish davrida Rossiya, Ukraina, Qozog‘iston va Belarus yagona nazorat ostida yadro quroli ustidan xavfsiz va ishonchli nazoratni ta’minlashga kelishib oldilar. AQSh prezidenti Nursulton Nazarboyevning Qozog‘istonda xavfsizlikni ta’minlash va yadro qurolini yo‘q qilishga sodiqligini olqishladi va bu jarayonga o‘z yordamini taklif qildi. Jorj Bush ikki davlat oʻrtasida doimiy vakolatxonalar almashinuvi orqali toʻliq diplomatik munosabatlar oʻrnatishni mamnuniyat bilan taklif qildi va yaqin kelajakda Qozogʻistonga elchi tayinlash niyatida ekanligini bildirdi.“Xatimni yakunlab, oldimizda turgan ko‘plab muhim masalalarni birgalikda ko‘rib chiqishimiz uchun sizni 1992 yilning birinchi yarmida Vashingtonga tashrif buyurishga taklif qilmoqchiman. Samimiy ehtirom bilan Jorj Bush", deb o’z maktubida keltirdi³¹.
Qozog‘iston Prezidenti Nursulton Nazarboyevning AQShga ikkinchi rasmiy tashrifi 1994-yil 14-fevralda boshlangan. AQSh tomoniga Yadro qurolini tarqatmaslik to'g'risidagi shartnomaga qo'shilish to'g'risidagi ratifikatsiya yorlig'i topshirildi va muhim hujjatlar to'plami imzolandi:

• 
  Qozog'iston Respublikasi va AQSh o'rtasidagi Demokratik hamkorlik to'g'risidagi Xartiya;
  
• 
  Qozog'iston Atom energiyasi agentligi va AQSh Yadro nazorati komissiyasi o'rtasida texnik ma'lumotlar almashinuvi va yadro xavfsizligi sohasida hamkorlik to'g'risidagi bitim;
  
• 
  Qozog'iston, Xorijiy xususiy investitsiyalar korporatsiyasi (OPIC) va Qozog'iston-Amerika iqtisodiy taraqqiyot kengashi o'rtasidagi hamkorlik tamoyillari;
  
• 
  Qozog'iston-Amerika mudofaa konvertatsiyasi qo'mitasini tashkil etish tamoyillari to'g'risidagi bayonot;
  
• 
  Qozog‘iston, Rossiya va AQSh o‘rtasida “Inmarsat-3” sun’iy Yer sun’iy yo‘ldoshining uchirilishi munosabati bilan texnologik kafolatlar bo‘yicha kelishuv.
  

1995 yil oktyabr oyining oxirida Nyu-Yorkda BMT Bosh Assambleyasining 50 -sessiyasida Qozogʻiston Prezidenti Nazarboyev Prezident Klinton va Vitse-prezident Gor bilan energetika, neft va gaz tashish, mudofaa va harbiy konvertatsiya muammolarini muhokama qilgan holda uchrashuvlar oʻtkazdi. , shuningdek, jahon siyosatchilarining global muammolariga to'xtalib o'tadi. U amerikalik siyosatchi Genri Kissinjer bilan uchrashganda ham shu masalalarga to'xtalib o'tgan .
2005-yil 18-martda AQSHning Olmaotadagi elchixonasi hamda Qozogʻiston Respublikasining Birinchi Prezidenti jamgʻarmasi qoshidagi Jahon iqtisodiyoti va siyosati instituti hamkorligida AQSh bilan hamkorlikda Markaziy Osiyoda xavfsizlik masalalariga bagʻishlangan xalqaro konferensiya tashkil etildi . Unda Qozog‘iston, Xitoy , Qirg‘iziston , Rossiya , AQSh va Tojikistondan tadqiqotchilar, ekspertlar va diplomatlar ishtirok etdi . 2018-yilning 15-18-yanvar kunlari Prezident Nazarboyev AQShga tashrif buyurdi va tashrif uning davomida AQSh prezidenti Donald Tramp boshchiligidagi mamlakat rahbariyati , shuningdek, Amerika ishbilarmon doiralari vakillari bilan uchrashuvlar o‘tkazildi. Oq uyda boʻlib oʻtgan uchrashuv yakunlari boʻyicha ikki davlat rahbarlari “Qozogʻiston va Qoʻshma Shtatlar: XXI asrda kengaytirilgan strategik sheriklik”³² qoʻshma bayonotini qabul qildilar . Qozogʻiston Prezidenti Qosim-Jomart Tokayev 2019-yil sentabr oyida BMT Bosh Assambleyasining 74-sessiyasida ishtirok etish uchun Nyu-Yorkka tashrifi chogʻida amerikalik biznes vakillari, yetakchi tahlilchilar va amerikalik ekspertlar bilan bir qator ikki tomonlama uchrashuvlar oʻtkazdi. Tashrif doirasida AQSh prezidenti Donald Tramp bilan ham qisqa uchrashuv bo‘lib o‘tdi. 2003-yildan beri har yili Qozog‘istonda “Dasht burguti-2015” AQSH-Qozog‘iston harbiy mashg‘ulotlari o‘tkazib kelinmoqda, unda AQSh, Buyuk Britaniya, Qirg‘iziston, Tojikiston, shuningdek, birinchi marta Afg‘oniston, Nepal va Turkiya harbiylari ishtirok etishdi. "Dasht burguti-2015" mashqlarida.³³  2003 yilda Qozog‘iston Iroqqa 27 nafar harbiy muhandis yuborgan, jami 290 nafar qozog‘istonlik harbiy xizmatchi Iroqqa tashrif buyurgan. "Kazbat" va "Kazbrig" harbiy bo'linmalari tashkil etilgan bo'lib, ular AQSh va NATO qo'shinlari bilan hamkorlikda doimiy asosda ishtirok etadilar, bu bo'linmalar ham Qozog'iston hududida, ham chet elda o'tkaziladigan harbiy operatsiyalarda ham, fuqarolarga yaqin bo'lgan tartibsizliklarga qarshi mashg'ulotlarda ham qatnashadi. ^[5] Qozog‘iston Tashqi ishlar vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra: “Qozog‘iston AQShning Markaziy Osiyo mintaqasida xavfsizlik va barqarorlikka tahdidlarga qarshi kurashish amaliyotlarini qo‘llab-quvvatlashda yetakchi rol o‘ynadi”.³⁴
2016 yil sentyabr oyida Olmaotada yuqumli kasalliklar diagnostikasi va o'ta xavfli viruslar shtammlarini saqlash laboratoriyasi foydalanishga topshirildi , uni yaratish uchun Qo'shma Shtatlar 130 million dollar ajratdi ^[7] .
2011-yil holatiga ko‘ra, Qozog‘iston 2,5 milliard dollarlik savdo aylanmasi bilan Qo‘shma Shtatlarning 78-yirik savdo hamkori edi. 2010 yilda AQShning Qozog‘iston iqtisodiyotiga kiritgan to‘g‘ridan-to‘g‘ri sarmoyasi 9,6 milliard dollarni tashkil etdi, bu 2009 yilga nisbatan 23,9 foizga ko‘p. Ushbu pul mablag'lari neft-gaz, telekommunikatsiya va energetika sohalariga yo’naltirilgan. 1994 va 1996 yillarda AQSh-Qozog'iston ikki tomonlama investitsiya shartnomasi va ikki tomonlama soliq to'g'risidagi shartnoma imzolangan. 2001-yilda Qozog‘iston va Qo‘shma Shtatlar o‘rtasida AQSh-Qozog‘iston energiya hamkorligi tuzilgan. 2015-yilda Qozogʻiston Jahon savdo tashkilotiga aʼzo boʻldi.³⁵
2019-yilda Qoʻshma Shtatlardan Qozogʻiston Respublikasiga toʻplangan investitsiyalar hajmi (Qozogʻiston rezidentlarining AQSH investorlari oldidagi majburiyatlari) 36 milliard AQSH dollarini tashkil etdi, bu oʻtgan yilga nisbatan 17 foizga koʻpdir. Togʻ-kon sanoatiga yoʻnaltirilgan mablagʻlarning maksimal hajmi – 94% yoki 33,9 mlrdni tashkil etmoqda.³⁶
Qozogʻiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligi maʼlumotlariga koʻra, Qozogʻistonning birinchi prezidenti 2019-yilda AQShga rasmiy tashrifi chogʻida umumiy qiymati qariyb 7 milliard dollarga teng 24 ta shartnoma imzolangan, sarmoyaviy bitimlar hajmi esa 4,3 milliard dollarni tashkil qilgan. Imzolangan shartnomalar Amerikaning yetakchi kompaniyalari – Chevron Overseas, WR Grace & Co, GE Transportation, Pfizer, John Deere, Amity Technology, Global Beef Investments bilan aviatsiya va kosmik sanoati, qishloq xoʻjaligi, transport sohalarida texnologiyalar transferi kabi hamkorlik sohalarini qamrab oladi.³⁷