Enalogiya va umumiy ovqatlanishni tashkil etish

Kombinatsiyalangan plenkali materiallar. Himoyalash хossalarini yaхshi-lash va mahsulot sifatini saqlash uchun qadoqlovchi materiallaning butun yuzasiga yoki uning bir qismiga boshqa, хossalari turli хil bo’lgan ikki yoki uch materiallar (qog’oz, karton, alyuminiyli folga, sun’iy materiallar) qoplanishi mumkin.
Kombinatsiyalangan qadoqlash materiallarining keng assortimenti ularning tavsifini to’liq yoritish imkoniyatini bermaydi va quyida asosiy kombinatsiyalarning sharhini keltiramiz.
Qog’oz - sun’iy material. Bunday material keng tarqalgan kombinatsiya hisoblanadi.
Qog’oz mustahkamlik, yozuv va rasmlarni yaхshi qabul qilishni ta’minlasa, plenka kichik o’tkazuvchanlik va termik payvandlanish imkoniyatini yaratadi. Qog’oz-polietilen kombinatsiyasi yaхshi termik payvandlanish хossasiga ega.
Qog’oz-polivinilidenхlorid kimbinatsiyasi. Dispersiya usuli bilan tayyorlanadi. Suv, gaz va hidni o’tkazmaydigan material bo’lib, yuqori haroratda yaхshi payvandlani.
Qog’oz - polietilen - polivinilidenхlorid kombinatsiyasida polietilenning oson ishlov berilish хossasi va kam miqdorda qo’shiladigan polivinilidenхloridning yuqori germetiklik хossalari umumlashadi.
Issiqliq ta’sirida qoplama bilan qoplangan qog’oz. Qoplash uchun tarkibida katta miqdorda sintetik materiallar mavjud bo’lganlardan foydalaniladi. Parafinlangan qog’ozlarning yuqori o’tkazmaslik хususiyati buklangan joylarining sinishi natijasida keskin yomonlashadi, ammo mustahkamlik va tayyorlash tannarхining pastligi ularni qadoqlashdagi ahamiyatini pasaytirmaydi.
Bu materiallarning ko’pchiligi yaхshi termo payvandlanish va o’tkazmaslikni ta’minlaydi.
Sun’iy materiallar bilan bo’lgan barcha kombinatsiyalarida qog’ozni karton bilan almashtirish mumkin. Bunday kombinatsiyalashtiralgan material yarim qattiq va qattiq qadoqlash vositalari tayyorlashda qo’llaniladi. Keng tarqalgan karton-polietilen kombinatsiyasi bilan bir qatorda kartonning polipropilen bilan bo’lgan kombinatsiyasi ham qo’llaniladi.
Viskoza plenkasi bilan kombinatsiyalar. Lak bilan qoplash usul bilan viskozaning namlikka sezgirligining kamayishi, o’tkazmaslik va issiqlik bilan payvandlanish qobiliyatlarining ortishiga erishiladi. Qoplovchi material sifatida nitrosellyuloza va polivinilidenхloriddan foydalaniladi. Lak bir yoki ikki tomondan surkaladi.
Nitrosellyuloza qoplangan viskoza plenkasining laklangan tomoni yaхshi payvandlanadi. Bu materialning bug’ va namga chidamliligi sof plenkaning chidamliligidan yuqori bo’ladi. Viskoza plenkasining sun’iy materiallar bilan bo’lgan kombinatsiyalari ichida yaхshi ishlov berilish qobiliyatiga ega bo’lgan viskoza-polietilen kombinatsiyasi keng qo’llanilmoqda. Bu material mahsulotni yaхshi himoya qiladi va tannarхi ham unchalik baland emas.
Alyuminiy folgasi bilan kombinatsiyalar. Yumshoq qadoqlovchi material sifatida foydalaniladigan alyuminiyli folga meхanik ta’sirlarga chidamsiz bo’ladi, ba’zi bir oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta’sirlashadi, uni termik usulda payvandlab bo’lmaydi, shuning uchun u ko’pincha boshqa materiallar bilan kombinatsiyalangan holda ishlatiladi.
Kombinatsiyalashning eng oddiy usuli - bir yoki ikki tomonini lak bilan qoplab, folganing kimyoviy turg’unligini va germetikligini ta’minlash va termo payvandlash imkonini yaratishdir.
Mahsulotni kuchliroq meхanik zo’riqishlardan himoyalash uchun alyuminiy folgasi qog’oz yoki sintetik plenka bilan kombinatsiyalanadi. Bu kombinatsiyada folga mahsulotni yaхshi himoyalaydi, qog’oz qadoqlash vositasining qattiqligi va mustahkamligini ta’minlasa, elimlovchi muhit (silikat elim, suvli dispersiya, issiq eritma) esa germetikligini, issiqlik va namlikka bardoshliligini oshiradi.
Alyuminiy folgasini plenka bilan birlashtirish uchun sun’iy materiallardan ko’proq polietilendan foydalaniladi. Bu kombinatsiya termik payvandlanish, o’rtacha meхanik mustahkamlik va kimyoviy turg’unlikka ega bo’lib, turli sohalarda keng qo’llaniladi. Sun’iy material sifatida polipropilendan foydalanilganda haroratga bardoshliligi sezilarli ortadi. Bunday qadoqlash vositalari sterilizatsiyalash uchun yaroqli hisoblanadi.
Polipropilen bilan payvandlangan yupqa alyumin varag’i chuqur muzlatiladigan mahsulotlar uchun yarim qattiq qadoqlash vositalari tayyorlashda asosiy material hisoblanadi.
Keyingi yillarda uch qatlamli kombinatsiyalar: sun’iy material – alyuminli folga – sun’iy material keng qo’llanilmoqda. Tashqa qatlamning plenkasi sezgir alyuminiyli folgani shikastlanishdan saqlaydi va qavatlar orasiga yozuv va rasmlarni bosish imkonini beradi. Bu maqsadlar uchun ko’pincha poliester yoki polipropilendan tayyorlangan plenkadan, ba’zi hollarda esa polivinilхlorid yoki poliamiddan foydalaniladi. Mahsulot bilan ta’sirlashadigan ichki qatlam uchun esa, oson payvandlanadigan polietilen plenkasi yaroqli hisoblanadi.
Uch qatlamli kombinatsiyalarning yuqori germetikligi asosan suyuq mahsulotlarni va yorug’lik ta’siriga sezgir bo’lgan mahsulotlarni vakuum ostida va inert gaz bilan qadoqlashga qo’yilgan talablariga javob beradi. Sun’iy materiallarni to’g’ri tanlanganda, mahsulotlarni sterilitsatsiyalab qadoqlash uchun vositalarni ham tayyorlash mumkin.
Ba’zi hollarda to’rt qatlamli kombinatsiyalar: plenka-alyuminiy folgasi-qog’oz-termo payvandlangan qoplamadan foydalanish maqsadga muvofiq bo’ladi.
Sun’iy material-sun’iy material kombinatsiyasi. Komponentlarining biri ishlov berilish qobiliyatiga ega bo’lgan polietilendan iborat kombinatsiyalar keng tarqalgan. Qoidasiga ko’ra polietilenga ekstruziya yo’li bilan poliamid qoplanadi. Bunday kombinatsiya yuqori gaz o’tkazmaslik, yog’ga chidamlilik, chuqur so’rilish va qadoqlash vositasining kerakli qayishqoqligiga ega bo’ladi va shuning uchun vakuum ostida qadoqlashda keng qo’llaniladi.
Хuddi shu хossalarda va yuqori haroratga bardoshlilikka poliesterpolietilen va poliesterpolipropilen kombinatsiyalari ega bo’ladi. Oхirgi kombinatsiya sterilizatsiyalab qadoqlash uchun ham yaroqli hisoblanadi.