«energetika» fakulteti

3.2. Tarqatish kuchlanishini tanlash

Korxonada 6 kV li elektr energiyasi ishlatuvchilari yo`qligi uchun korxona ichida elektr energiyasini tarqatuvchi tarmoqlarning kuchlanishni 10 kV ga teng qilib tanlaymiz.

4 – BOB. KUCh TRANSFORMATORLARINI TANLASh


4.1. Sex transformator podstantsiyalari (TP) dagi transformatorlarni tanlash

TP tarnsformatorlarni soni va quvvati quyidagi shartlar bo`y icha tanlanadi:

1. 
   Qizish sharti bo`yicha S_TP  S _X.TS
   
2. 
   Yuklanish koeffitsiyenti k_yu
   

k_yu  0,7 - 1- toifaga kiruvchi EI va I uchun;

k_yu = 0,8 0, 83 - 2 toifali EI va I uchun;

3. 
   1 - toifali I lar uchun 2 ta trasnformatorli, 2-toifali Ilar uchun 2 ta transformatorli yoki 1 ta transformatorli TP lar tanladi.
   
4. 
   Yuklanish koeffitsentlari qiymatlarini ta’minlovchi transformatorlarning kerakli quvvati S_t.kor ni
   

Kompressor va nasos stantsiyalari 1 - toifaga, qolgan sexlar 2 - toifaga kirishini, S_x.ts < 1000 kVA bo`lsa, 2- toifali EI va I lar uchun bitta trasnformator tanlanishi xisobga olamiz va 2.2-jadvaldan S<sub>x.ts</sub> qiymatlari bo`yicha sexlar uchun TP tanlaymiz.
Sex podstantsiyalari konstruktsiyasi bo`yicha komplekt tarnsformator podstantsiyalari bo`lib, ularda TMZ turidagi, moyni tabiiy aylanishli, germetik bakli yopiq transformatorlar o`rnatiladi. Masalan, TMZ - 1600/10 turi quvvati S<sub>T</sub> = 1600 k VA, yuqori kuchlanishi cho`lg`amning kuchlanishi U <sub>yuk</sub> =10 kV ni bildiradi.
TM3 transformatori nominal quvvatlari qatori: S<sub>T</sub>  160, 250, 400, 630, 1000, 1600 kVA sintetik yonmaydigan suyuqlik to`ldirilgan TN3 transformatori yana 2500 kVA ga xam chiqarilgan.
1. 1 - sex uchun misol keltiramiz. Xisobiy yuklama S_x.ts1 = 1350 kVA, iste’molchilar ishonchlilik bo`yicha I - toifaga mansub bo`lsin.
Transformatorlarning kerakli quvvati
kVA
Bu yerda k_yu,ker  0,2 - I - toifali iste’molchilar uchun.

Transformatorlar sonini 2ta qabul qilamiz. Quvvati S_T = 1000 kVA, TMZ - 1000/10 turidagi 2 ta transformator o`rnatilgan KTP ni qabul qilamiz va 2x1000 kVA belgilaymiz.

Normal rejimdagi yuklanish koeffitsiyenti

Avariyadan keyingi rejimdagi yuklanish koeffitsiyenti

TP tanlash natijalari 4.1 jadvalda keltirilgan.
4.1. - jadval

№	Sex nomi, TP nomeri	Sx.ts, kVA	Transfor mator soni n, dona	Transfor-mator quv-vati ST, kVA	kyu= Sx.ts/STP	Quvvat yo`qotishlari
						Ps.yu,kVT	Pq.t,kVT
1	1-yigiruv
2	2-yigiruv
3	1-to`quv-chilik
4	2-to`quv-chilik
5	Bo`yash-pardozlash
6	O`rash korpusi
7	Mexanika
8	Qozonxona
9	Boshqarish korpusi
10	Kompressor stantsiyasi

4.2. BPP transformatorlarini tanlash

BPP trasnformatorlari korxonaning to`la xisobiy quvvati S<sub>x.kor</sub> va iste’molchilarning toifasi bo`yicha tanlanadi. Korxonada 1 - toifali iste’molchilar yuklamasi S_{x.korx ,}1 = …… kVA, 2 - toifalalar yuklamasi S_x.korx,2 = …… kVA.

2 ta transformatorli BPP tanlaymiz. BPP transformatorlarining kerakli quvvati
Bitta transformatorning kerakli quvvatli S_Tker  S_BPP.ker/2=…..kVA
TMN turidagi quvvati .......kVA li 2 ta transformator tanlaymiz.
TMN - ...../...... transformatorining texnik ko`rsatkichlari 4.2. - jadvalida keltirilgan.

4.2. - jadval

№	Texnik ko`rsatkichlar
	Nomi	Qiymati
1	Sovutish tizimi	Moyning tabiiy aylanishi
2	Nominal quvvati	ST = ……. kVA
3	Nominal kuchlanishlari	Uyuk/ Upk = 110 kV/10kv
4	Cho`lg`amlar sxemasi	k/
5	Quvvat yo`qotishlari	Psyu=.....kVT; Pq.t=.....kVT;
6	Narxi	KT=..... m. so`m

4.3. Yuklamalar kartogrammasi qurish va BPP ning o`rnatish
joyini tanlash

Yuklamalar kartogrammasini qurish uchun xisobiy aktiv quvvati eng katta sex olinib, uning rejasi ustida ixtiyoriy radiusli doira chiziladi. Bu doiradan radiusni sm da o`lchab olinib, doirani yuzasini m masshtabida shu sexning yuklamasiga teng deb qaraladi va m ning qiymati topiladi: P_x.ts = mR² bundan

Qolgan sexlarning quvvatlariga mos doiralarning radiuslari quyidagicha topiladi:

BPP ni o`rnatish joyini tanlash uchun korxonaning elektr yuklamalari markazi (EYuM)ning koordinatlarini aniqlaymiz.

Bunda korxona bosh rejasidan x_i va y_i qiymatlari olingan (sm da):

x₁= y₁₌
x₂= y₂₌
x₃= y₃₌
x₄= y₄₌
x₅= y₅₌
x₆= y₆₌
x₇= y₇₌
x₈= y₈₌
x₉= y₉₌
x₁₀= y₁₀₌


5 - BOB. ICHKI ELEKTR TA’MINOTI SXEMASINI TANLASH

Korxona ichida elektr energiyasini tarqatish tarmoqlari uchun BPP va TP larning o`zaro joylashuvini xisobga olib, aralash sxemani tanlaymiz. Bunda TP larning bir qismi radial sxema bilan, qolganlari ikkilangan o`tib ketuvchi magistral kabel liniyalari bilan ta’minlanadi.

6 – BOB. QISQA TUTAShUV TOKLARI XISOBI

BPP da o`rnatiladigan elektr apparatlarini va undan TPlarga o`tkaziladigan 10 kV li kabellarni tanlash uchun transformatorlarning 35 kV va 10 kV tomonlaridagi K₁ va K₂ nuqtalaridagi qisqa tutashuv toklarini xisoblaymiz.

Xisobiy nisbiy birliklarda quyidagi soddalashtirishlar kiritilib bajariladi:
A) elektr energiyasi manbasi bo`lgan energetika tizimining quvvati cheksiz katta (-S<sub>tiz</sub>=) va induktiv qarshiligi yo`q (x_tiz=0)
B) tarmoqning induktiv qarshiligi x_ aktiv qarshilik _ dan katta (x_/z_)

1-rasm. Hisobiy sxema 2-rasm. Almashtirish sxemasi

2-rasmdagi almashtirish sxemasidagi qarshiliklarni xisoblaymiz. Quyidagi bazis qiymatlarini qabul qilamiz:

Xavo liniyasining qarshiligi

K₁ nuqtadagi q.t. toki

K₂ nuqtadagi q.t. toki



7 – BOB. ELEKTR UZGIChLARI VA 10 KV LI KABELLARNI TANLASh

1. 
   110 kV tomonidagi MKP – 110 turidagi uzgichni tanlash
   

Tanlash shartlari	Nominal ko`rsatkichlari	Ishchi ko`rsatgichlari
UnUish	Un=110 kV	Uish=110 kV
InIx.kor	In=600 A	Ix.kor=29 A
IuzIk1	Iuz=45 kV	Ik1=2,52 kA
Iz, yqiz,1	Iz,yq=45 kA	Iz,1=4,54 kA

2. 
   10 kV tomonidagi uzgichlarni tanlash
   

10 kV li TQ da VMP-10 uzgichlari o`rnatiladi.

Tanlash shartlari	Nominal ko`rsatkichlari	Ishchi ko`rsatgichlari
UnUish	Un=10 kV	Uish=110 kV
InIx.kor	In=1000 A	Ix.kor=29 A
IuzIk1	Iuz=20 kV	Ik1=4,74 kA
Iz, yqiz,1	Iz,yq=52 kA	Iz,1=8,53 kA

3. 
   10 kV li kabellarni tanlash
   

Kabellarning markasi AAShV ni qabul qilamiz. Kesim yuzalari ta shart bo`yicha tanlanadi. Bular tokning iqtisodiy zichligi ј<sub>e</sub> bo`yicha va qizish sharti bo`yicha tanlash: Alyuminiy simli, izolyatsiyali kabellar uchun j<sub>e</sub>=1,7 A/mm qabul qilamiz.
Radial sxemadagi kabellarni ј<sub>e</sub> va qizish bo`yicha tanlaymiz.
1) BPP ning 10 kV li TQ sidan TP1 ga o`tkazilgan kabelni tanlaymiz

Ma’lumotnomadan I_yk=46 AIx.tp₁
2) TQ dan TP 2 ga kabel

3) TQ dan TP 6 ga kabel

4) TQ dan TP 7 ga kabel

5) TQ dan OTP ga kabel

6) OTP dan TP3 ga kabel

7) OTP dan TP4 ga kabel

8) OTP dan TP5 ga kabel

Kabellarni qisqa tutashuvda termik chidamlilik toki bo`yicha tekshiramiz. Termik chidamlililk kesim yuzasi quyidagicha topiladi: st= , bu yerda =12- alyuminiy simli kabellar uchun; t_k=2 c keltirilgan q.t. vaqti. st= yaqin kichik standart kesim yuzasi 35 mm ni tanlaymiz.

j_e va qizish shartlari bo`yicha tanlangan va kesim yuzasi 35 mm<sup>2</sup> dan kichik bo`lgan kabellar 3x35 mm² kabeli bilan almashtiriladi. Kesim yuzalarining oxirgi qiymatlari 1 chiziqli sxemada ko`rsatilgan.


XULOSA
Loyixada elektr ta’minoti tizimini loyixalashdagi barcha zarur xisoblar bajarildi. Elektr yuklamalari, nominal kuchlanishlar, BPP va TP transformatorlari, ETT ning sxemasi tanlandi va xisoblandi.
Qisqa tutashuv toklari hisobi va elektr apparatlarini tanlash boshqa fanlar bo`yicha bajarilgan Topshiriq loyixalarida ko`rib chiqilgani uchun ushbu loyixada qisqartirildi.


FOYDALANILGAN ADABIYoTLAR

1. Fedorov A.A, Kameneva V.V. Osnovы elektrosnabjeniya promыshlennыx predpriyatiy: M.: «Energoatomizdat», 1984

2. Knyazevskiy B.A., Lipkin Yu.L. Elektrosnabjeniye promыshlennыx predpriyatiy M.: Energiya, 1986
3. Pravila ustroystv elektroustanovok. PUE. M.: Energoatomizdat, 1987.
4. Spravochnik po elektrosnabjeniyu promыshlennыx predpriyatiy. 1 i 2 - tom M.: Energiya . 1980.
5. S. Kamolov, T.K. Jabborov. Sanoat korxonalarining elektr ta’minoti, F, 2002

.