"Energetika (Issiqlik enеrgеtikasi)" bakalavr ta'lim yo’nalishi

Issiqlik ta’minoti sistemasi. Issiqlik elektr stansiya sanoat obyektlarini issiq suv issiqlik bilan ta’minlash maqsadida issiqlik ta’minoti qurilmasi o’rnatilgan. Bu qurilmadan iste’molchiga suvni uzatish ,, to’g’ri ’’ tarmoq suvi bo’lib qaytishda juda kichik bosimda ,, qaytarish ‘’ tarmoq suv sifatida olinadi.
To’g’ri tarmoq suvini berish hajmi 1250 t/s To’g’ri tarmoq suvi harorati 40 – 50 ̊C To’g’ri tarmoq suvi siqilgan bosimi 0,8…1,1 MPa
,,Qaytar’’ tarmoqsuvi siqilgan bosimi 0,2…0,3 MPa Qizdirilgan bug’ni berish manbai
Markazlashtirilgan issiqlik ta‘minoti tizimlari issiqlik tashuvchisiga qarab suvli va bug’li turlarga bo’linadi.Suvli tizimlarning ikki turi qo’llaniladi: yopiq va ochiq tizimlar. Yopiq tizimlarda issiqlik tarmog’idagi suvdan faqat issiqlikni tashuvchi muxit sifatida foydaniladi va issiqlik tarmog’idan chetga olinmaydi.Ochiq tizimlarda issiqlik tarmog’idagi suv qisman yoki to’laligicha iste‘molchilar tomonidan ishlatiladi. Ayrim xollarda ko’p quvurli tizimlar qo’llaniladi. Ular eng ko’p kapital mablag’i talab qiladigan va ishlatilishi eng murakkab bo’lgan tizimlar hisoblanadi.
II-bob. Texnologik jarayondagi bug’ turbinali, bug’-gaz siklni energetik
va iqtisodiy ko’rsatkichlar hisobi

2.1 Bug’ turbinali sikl energetik resurslar sarfi hisobi.

Texnik suv ta’minoti.Toza suv iste’molchisi asosan kondensator bo’lib har bir turubina uchun KTS – 105 sovitish yuzasi 13200 m² IES ning quvvati 1250 mvt

2.1 – jadval

12 ta blok uchun suvning sarfi

	Nomlanishi	1 truba agregat uchun suvnin sarfi m^3 12 trubina
		Yozgi	Qishki	Yozgi	Qishki
1.	Tubina kondensatori	32000	28000	21000	18400
2.	Moy sovitgichlar	3000	3000	1400	1400
3.	Generatorni vodorodni sov.	600	600	2000	2000
4.	Generator o’lchagich cho’lg’amini sovitish	150	150	900	900
5.	Ta’minot nasosi dvigatelini sovitish	80	80	640	640
6.	Suv oqim ejektorlari	1420	1420	11400	11400
7.	O’tkinchi	30	30	240	240
8.	Jami m^3/soat m^3/sekund	34880 11,10	29480 8,10	27680 68,80	28980 52,4

IESda qayta foydalanmaydigan suv ta’minoti.

1. 
   Qozonxona ta’minoti 500 t/soat
   

Q = 100 + 0,02 . Dn n =100 + 0,02 500 12 = 220 t/s. (2.1)

bu yerda Dn – bug’ qozoni ishlab chiqarish. n – bloklar soni 0,02 – IES ichki iste’moli uchun yo’qotishlar.

Suv tayyorlash qurilmasi ishlab chiqarish quvvati 220 t/s deb qabul qilingan.

2. 
   IESi suyurish maydoni 5 oy mobaynida 400 m³ yozgi mavsumda
   

400 ⁶ m³ talab etiladi.

Bug’ turbinali sikl energetik va iqtisodiy ko’rsatkichlar hisobi.

Navoiy IESi K – 160-240 markali bug’ trubinasi kondensatori sovitish yuzali G’_k = 13200 m² sovituvchi suv karramligi

W = 60 80 N_st = 160 12 = 120 MVt. ( 2.2)

Z = 12 ta kondenator. Kondensatordagi bug’ sarfi.

D_k = 166 kg/s kondensatorda 1 kg bug’ga berilayotgan issiqlik

q_kon = i_k – i_k = 2250 ( 2.3)

sovituvchi suv sarfi v = 10 m³/s. t_k = 6’C kanaldagi aqchasoydagi suv harorati t = 12̊ C

1. 
   Sovituvchi suv sug’orish maydoni.
   

G’_nr = 12 10⁶m² = 14,4 km². (2.4)

2. 
   Sovituvchi karraligi
   

m = 10/166 = 0,06 m³/kg (2.5)

3. 
   Kondensatorda sovituvchi suvning qizishi
   

t = = 9̊C. (2.6)

Bu yerda C_r = 4,19 kj/kg suv issiqlik. 4.Kondensatordagi harorat

tk =t + (2.7)
Kondensatordagi bosim.

P_k = f(t_k) = 3,0 kPa.

5.Agarda IESi kondensatorida sovituvchi suv sarfini 32000 m³/soatga oshirishni hisoblasak .
1m³ suv q_suv = 35 so’m/m³ 3200 ³ so’m. (2.8) Bir kunda 24 soat bo’lsa,
656 10³ 24 = 15744 10³


15744 10³ 30 = 47282 10³


47282 10³ 35 = 16,531200

Stansiya harajatlar formasini aynan texnik suv uchun oshishiga olib keladi.

Navoiy IESi suv ta’minoti sistemasi bir vaqtning o’zida stansiyasi va aholiga suv bilan ta’minlash vazifasini hisobga olsak stansiya kondensatoridan va sovituvchi mexanizmlarda foydalanilgandan keyin stansiyaning o’zida texnik suvga mazut va moylardan ifloslanganligini hisobga olib qayta ishlov berish

Navoiy issiqlik elektr stansiyasining energetik ko’rsatkichi.

Navoiy IES ning foydali ish koeffitsiyenti ,,netto – ishlab chiqarish’’ va

,,brutto – ishlab chiqarish’’ bilan baholanadi. Stansiya bug’ trubinasi qurilmasida issiqlik yo’qotishlari kuzatiladi. Bular alohida hisobga olinadi. Stansiyaning 2014– 2015 yil energetik ko’rsatkichlari quyidagicha:
Qozon foydali ish koefitsiyenti

Brutto	92	94 %
Netto Bug’ trubinasi F.I.K	87
Brutto	39
Netto Energoblok F.I.K	38,5
Brutto	36
Netto	33,5

Beriladigan yoqilg’i o’rtacha sarfi. Elektroenergiya 367 g/kvt.s
O’z ehtiyoji uchun elektro energiyaning sarfi 5,4 5,6 %

Stansiyaning samaradorligiga ta’sir etuvchi omillar quyidagilar:

-Trubinaga berilayotgan toza bug’ning bosimi 0,1 MPa oshsa yoqilg’I sarfi 0,1

% ga oshadi.


-Trubinadan oldin bug’ning harorati 1 oshsa yoqilg’I sarfi 0,03 % oshadi.

-Kondensatordagi vaakum holati 1 % qo’shsa yoqilg’I sarfi 1 % oshadi.

-Qozon agregatidan havoni so’rish koefitsenti 0,1 % ga oshsa F.I.K 0,5 % ga kamayadi.

-Qozondan chiqib kelayotgan tutun gazlarning harorati 10’C ga oshsa qozon
F.I.K 0,6 % ga kamayadi.

Navoiy issiqlik elektr stansiyasi issiqlik ta’minoti sistemasi.Navoiy issiqlik elektstansiyasi jahon amaliyoti tajribalari asosida qurilgan stansiya bo’lib, O’zbekisondagi yirik stansiyalardan biri, Navoiy shahrini issiqlik

ta’minoti sistemasi va elektr energiya ishlab chiqaruvchi kondensatsion elektr stansiyasidir.
Navoiy issiqlik elektrda issiqlik ta’minoti rejimida ishlash uchun PVK – 150 markali bug’ trubinasi o’rnatilgan. Bu bug’ trubinasi stansiyaning kapital mablag’ini iqtisod qilish hisobiga qurilgan. Energoblok yacheykalarida qizdirgich va tarmoq nasoslariga joy bo’lmaganligi sababli suv tayyorlash bo’limi yonida joylashtirilgan.
Quvurlarni joylashtirish yechimi bir muncha murakkablikka ega. IES ning issiqlik ishlab chiqarish quvvati 860 Gj/s va ta’minot suvining sarfi 15000 m/s. yangi bino va inshootlar qurish uchun 10 – 15 ga maydon ajratish ko’zda tutilgan. Stansiyaning issiqlik ta’minoti korpusi va kuchlanish transformatori oralig’ida joylashgan.
Qayta ishlangan texnalogik chizma bo’yicha ta’minot suvi 4,2 m³/s. sarf bilan 4 ta PVK – 150 trubina kondensatoriga so’ngra vakum deaeratorlarga tarmoq isitgichlarga beriladi. Yozda 70 ga isigan va qishda 130 isigan suv bir trubali tashilib ikki trubali shaharni issiqlik ta’minoti sistemasi uchun mo’ljallangan, ikki quvuri issiqlik ta’minotiga beriladi. Qolgan bug’ trubinalari K – 160 – 130 zaxiralaridan bug’ kolletorlariga bosh bino korpusi yonidagi tarmoq isitgichlariga tetafekatsion korpusga beriladi. Vaakum deaeratorlarga suvni harorati 130 ga yetadi. IES issiqlik ta’minoti rejimida ishlaganda texnik iqtisodiy ko’rsatkichlarni ko’rib chiqamiz.
IES 1kvt/selektr energiyasi ishlab chiqarish uchun shartli yoqilg’ining 363 g (100 %) elektr energiyaga aylanishi uchun 123 g ( 34 %) va 40 g (11 % ) isfor bo’ladi, qopzonni himoya qatlamida va tutun orqali va 199 g ( 55% ) trubina kondensatorida. IES dagi trubinada ishlab bo’lingan bug’ni qayta ishlash va kondensator orqali atrof - muhitga chiqarish bu usulda ( 55 % ). Yoqilg’I issiqligidan fioydalanib energiya hosil qilish 34 %. IES larida yoqilg’ini issiqligidan foydalanishdan samaradorlikni oshirish maqsadida texnik yangilik kengaytirish yechimi orqali, yo’qotishlarni kamaytirish trubinada ishlab
bo’lgan bug’dan sanoat issqlik ta’minoti, qishloq xo’jaligi, maishiy xizmat ko’rsatish uchun foydalanish. Eng samarali usul trubina kondensatoridan issqilik ta’minotchisi sifatida foydalanish. Teplitsa, ochiq turdagi issiqlik taminoti sistemasi alohida punkiti uchun foydalanish.
Agarda trubinada ishlab bo’lagan bug’ bilan ta’minot suvini 50 – 55’C ga isitib olinsa 80 – 85 % yoqilg’I tejaladi. Issiqlik ta’minoti uchun bug’dan foydalanib 140 – 150 trubina past bosimli silindrgacha bo’lgan bug’ni beruvchi trubadan bug’ olish hisobiga amalga oshirilsa yoqilg’ini yoqish issiqligi 60 70 % tashkil etadi. Bu esa energoblok elektr yuklamasi va bug’ning otbordagi sarfiga bog’liq.
Rekonstruksiya qilinayotgan issiqlik elektr stansiyaga elektr energiya ishlab chiqarish uchun yoqilg’I sarfi kamayadi. Rekonstruksiyagacha 363 ga edi, rekostruksiyadan keyin 240 – 260 g/ kvt.soat. KESini teplafatsion rejimga o’tkazilsa 12 ta 160mvt blokli stansiya IEMi shu rejimda ishlaydi 4,2 m³/sek. Ta’minot suvining tarmoqdagi harorati 5 dan 130 gacha oshadi. Yoqilg’ining o’rtacha sarfi 205 – 215 g/(kvt/s) gacha bo’ladi.