"Energetika (Issiqlik enеrgеtikasi)" bakalavr ta'lim yo’nalishi

1.2-rasm. Tabiiy gazda ishlovchi elektr stansiyani gaz bilan ta’minlash chizmasi: 1-gaz magistrali; 2-elektr yuritmali gazli surma qopqoq; 3-gaz tiqinli surma qopqoq; 4-filtr; 5-bosim rostlagichi; 6-saqlagich klapani; 7-baypasli liniya; 8-sarf о‘lchagich; 9-gaz sarfi rostlagichi; 10-tez harakatlanuvchi klapan; 11-boshqariladigan gazli surma qopqoq; 12-probkali kran; 13-gazli sham(svecha); 14-gazli yondirgich; 15-gaz quvurini bosimli havo bilan purkash quvuri; 16-yondirgichning zapalnikiga gaz uzatish.
Quvurlarni ta’mirlashdan oldin ishlamay turgan paytida paydo bо‘lishi mumkin bо‘lgan portlovchi gaz va aralashmalarni yо‘q qilish uchun quvurlar havo yordamida tozalanadi.Quvurlarni tozalagan gazni xavfsiz bо‘lgan joylarga chiqariladi. Ta’mirga tо‘xtatilgan yoki zahiraga qо‘yilgan qozonlarni ishga tushirishdan oldin gaz quvuridagi gaz-havo aralashmasini katta bosimli havo yordamida siqib chiqariladi.
Mazut xo’jaligi. Mazut xo’jaligining asosiy obyekti qabul qilib qo’yish 1, saqlash(sklad) 2, mazut nasos stansiyasi 3 va mazut quvurlari kiradi. Mazut tokbor idishdan 4 ga qo’pol filtr 5 orqali tozalab o’tkaziladi, zaxira idishga 6 ga qo’yiladi.Mazut markasi M – 100 80̊ C li haroratda mazut qovushqoqligi V = 1,15 sm²/sek suvning harorati 20̊ C bo’lganda mazut nisbiy zichligi p = 0,945, alangalanish harorati t = 110̊ C, quyuqlanish harorati t = 25̊ C dan past.Mazut yoqilg’isi issiqlik elektr stansiyasida yozda 3 oy, qishda 4 oy davomida yoqiladi. Mazutni idishga to’kish uchun 130 metrli latoklardan foyalaniladi. To’kish estakadasidan 1000 tonna bo’lgan qabul rezervuarlariga 2 ta 20 NA – 22 xz turdagi nasos orqali haydaladi. Nasosning ishlab chiqarish quvvati 480 ming m³/s bosim hosil qilishi 60 mm/suv bosim hosil qilishi 60 mm suv ustiga teng 60 tonnali sig’imli sisternalardan bir vaqtda qurilmaga tushirish yoki to’kish uchun maksimum toza sisternaga qabul qilinadi.
Mazutni isitish uchun talab qilingan harorat 40 – 80 ̊C mazutni qizdirishda (0,6 – 0,8 MPa va 200 – 250̊ C) 5000 m³ va 7 x 1000 m³) qo’yiladi. Har qaysi bak maxsus qizdirish va haroratni bir xil o’lchash moslamasiga ega. Suvi ajratilgan, tozalangan, qizdirilgan 90 – 80̊ C li mazut yoqish uchun uzatiladi. Toshkent IESi uchun zahiradagi mazut 8 – kunlik. Mazut saqlash baklarida ikkita quvur o’rnatilgan berish va qayta olish. Mazut 8 va 9 bakda maxsus issiqlik almashinish apparati yordamida qizitiladi. Bakning pastki qismida 0,5 – 0,6 MPa bug’ bilan ta’minlangan.. Mazutni saqlashga va yetkazib berishga mо‘ljallangan omborlar hozirgi yong‘inga qarshi normalarga binoan о‘zining butun tashkiliy qismlari bilan elektr stansiyalarning bosh binosidan ancha
uzoqlikda joylashishi lozim.Qabul qilib olish – tо‘kish qurilmasida mazut 60- 70⁰C darajagacha isitiladi va mazut ichiga chо‘ktirib qо‘yilgan nasoslar orqali yer ustidagi asosiy temir-beton omborlarga jо‘natiladi. IES uchun namunaviy loyiha bо‘yicha sig‘imi 10000 m³ bо‘lgan va diametri 42 m bо‘lgan 12 ta omborda mazut saqlanadi. Bunday omborlarda harorat, yilning har qanday faslida sirtqi bug’ isitgichlarida isitilgan mazutning yana qaytarilishi (50 foizgacha) hisobiga 60⁰C dan pastga tushib ketmasligiga erishiladi. Mazutning aylanma isitish usulining kamchiligi – bu mazutni quvurlar orqali haydashda elektr energiya kо‘p sarf bо‘lishidadir, ammo shu holda ham bu usul о‘zini tо‘la-tо‘kis oqlaydi.Mazut xо‘jaligi ishonarli bо‘lishi uchun juda ham sodda texnologik chizmaga ega bо‘lishi kerak.