"Energetika (Issiqlik enеrgеtikasi)" bakalavr ta'lim yo’nalishi

- jadval Bug' gaz qurilmasi o'rnatilishi loyihalashtirilgan stansiyalar

Ko’rsatgichlar			O’lchov birligi.		Stansiya
					Toshkent IES		Navoiy IES		Toshkent IEM		Mub IEM
Quvvati	Elektr issiqlik energiyasi	MVt Gkal/s		370 78		350 150		64 71		106 260
Yillik ishlab chiqarish	Elektr energiya issiqlik energiyasi	Mln.kVt /s Ming.G kal		288 267		2650 821		486 552		850 2000
Yoqilg’i o’rtacha sarfi	Elektr issiqlik energiyasi	kVt/soat GKg/Gk al		225 170		232 170		152 170		158 155
Yoqilg’i iqtisodi			sh.yo. tonna /yil		434		458		106		220
Emissiya koeffisenti			k/gVt/s		370		380		250		260
Emissiya kamayishi			sh.yo. tonna /yil		710		750		175		362
Ishga tushirish yili					2008		2012		2010		2015

2. 
   - jadval 478-mVtli Bug’ gaz qurilmasi korsatgichlari.
   

Qurilma turi:	Kombinatsiyalashgan bug’ gazli qurilma ko’rsatgichi
Umumiy quvvati:	477.75 MVt
Generator gaz turbinasi	313.6 MVt
Generator va bug’ turbinasi	164.15MVt
Bug’ turbinasidagi bosim	138 bar
Bug’ning harorati	550 ̊C
Bug’ning birlamchi sarfi	330 T/soat
Bug’ning ikkilamchi sarfi	377 T/soat
Bug’ turbinasi kondensatordagi vakum	0,96
Qo’shimcha yumshatilgan suv sarfi	7,5 m^3/soat
Sovituvchi texnik suv sarfi	21762 m^3/soat
Gazning sarfi	90000 nm^3/soat
Shartli yoqilg’i o’rtacha sarfi	235 g/kVt soat

Shaxsiy ehtiyoji uchun elektr- energiya sarfi

5,76 yoki 27,5 MVt

Bug’-gaz qurilmalarining asosiy parametrlarni taqqoslash

Bitiruv malakaviy ishida ko‘riladigan masalaga muvofiq hamda turbinasozlik korxonalari tomonidan tayyorlangan bug‘ turbinali qurilma nomenklaturasiga ko‘ra, shuningdek texnik adabiyotlar tahlilidan kelib chiqib bug‘-gaz qurilmasi tarkibida ishlaydigan bug‘ turbinali qurilmaning quyidagi asosiy parametrlarini tanlaymiz:

Turbogeneratorning nominal quvvati:

N_э = 400 MVt; (2.22)

Bug‘ning boshlang‘ich parametrlari o‘ta kritik parametrlar shaklida tanalanadi:

Р₀=23,5 MPa; t₀ =540 °C; (2.23)

Kondensatordagi bosim: Р_к=5 kPа.

Oraliq bug‘ qizdirishdagi bosim va harorat:

Р_oq=4,08 MPa; t_oq=565 °C (2.24)

Prototip sifatida LMZ (Sankt-Peterburg metall zavodi)da tayyorlangan K- 300-240 bug‘ turbinasini tanlaymiz. K-300-240 bug‘ turbinasining nominal quvvati 300 MVt, bug‘ning boshlang‘ich bosimi 23,5 MPa bo‘lib, ikki qutbli TVV-330-2 o‘zgaruvchan tok generatoriga uzatma shaklida ulanishga mo‘ljallangan, blokda o‘rnatilganda to‘g‘ri oqimli qozon agregati bilan ishlaydi, yoqilg‘i turi – organik. Mazkur ishda keltirilgan issiqlik sxemasida bug‘ generatori ko‘mirni gazifikatsiyalash mahsuli bo‘lgan sintez gazida ishlaydi.

Turboqurilmaning ikki xil ish rejimi ko‘zda tutilgan, ulardan biri hisobiy rejim (bazaviy ish rejimi) bo‘lsa, ikkinchisi esa energetik blokning samaradorlik
ko‘rsatkichlarini pasaytirmaydigan darajada hisobiysidan farq qiladigan rejim sanaladi. Birinchi hisobiy sanaladigan rejim bu – gaz turbinali qurilma va bug‘ turbinali qurilmalarning parallel ishlashidir, bu yerda issiqlikni regeneratsiyasi va ta’minot suvining qizdirilishi gaz-suv qizdirgichida amalga oshiriladi. Bunda bug‘ turbinali qurilmaning o‘zidan deaeratorga, turbonasos
uzatmasiga va drenaj to‘kilmasiga ega bo‘lgan ikkita past bosimli qizdirgichga bug‘ olinmasi olinishi rejalashtirilgan. Shuningdek, gaz turbinali qurilma uchun sintez-gazi ishlab chiqaruvchi gazifikatorning qo‘shimcha ulanishi hisobiga bug‘ turbinali qurilma siklidan gazifikatordagi bosimni ko‘tarish uchun 3,5 MPa bosimli bug‘ olinmasi olinadi.
Ikkinchi ishlash rejimida (gaz turbinali qurilma o‘chirilgan, avtonom ish rejimi) bug‘ turbinali qurilma gaz-suv turidagi issiqlik almashingichida regeneratsiyalanishi lozim bo‘lgan issiqlikni o‘zida saqlab qoladi. Bu issiqlikdan foydalanish uchun sxemaga qo‘shimcha ravishda yutilizator qozoniori bosimli qizdirgichlar va ikkita past bosimli qizdirgichlar ulanadi. Shuning uchun ham biz gaz turbinali qurilma bilan birga ishlashga moslashtirilgan qurilmani to‘liq va alohida-alohida hisoblash ishlarini amalga oshiramiz.
Bitiruv malakaviy ishini bajarishda optimal issiqlik sxemasini tanlash masalasi ham alohida e’tiborga olingan. Ishda beshta prinsipial issiqlik sxemasi ko‘rib chiqilgan bo‘lib, shundan ikkitasini issiqlik sxemasi to‘liq va bug‘ turbinali qurilma uchun alohida bajarilgan. Parallel ulanish sxemasiga ko‘ra gaz turbinali qurilmadan chiqayotgan gazlar issiqligidan to‘laqonli folydalanish imkoniyati mavjud bo‘lishi isbotlandi. Bunda bug‘ turbinali qurilma uchun ishlatilayotgan bug‘ning bir qismi qozon-utilizatorda hosil qilinadi va kombinatsiyalashgan ish rejimida nihoyaviy quvvat ishlab chiqarishini yaxshilash maqsadida bug‘ turbinasining o‘rta bosimli silindriga uzatiladi. Yarim bog‘lanishli ishlash sxemasida esa bug‘ turbinali qurilmaning o‘zini yutilizator qozoniori samaradorlik ko‘rsatkichiga erishtirish asosiy masala sanaladi, ya’ni bug‘
turbinasining alohida qismlaridagi bug‘ sarfi alohida va bug‘-gaz siklli rejimda ishlaganda bir xil qiymatni tashkil qilishi lozim.