"Energetika (Issiqlik enеrgеtikasi)" bakalavr ta'lim yo’nalishi

IQTISODIY QISM

Navoiy IESining texnik iqtisodiy ko’rsatkichlar hisobi .Navoiy IESning yuqori samaradorlikka ega bo’gan yangi zamonaviy ishlab chiqarish
texnalogiyasini o’rnatish orqali amalga oshmoqda. Navoiy IESni modernezatsiya qilih energiya ishlab chiqarishni yo’lga quyish maqsadida yaponiyaning “NEDO” “Siemens” kampaniyalari bilan shartnomalar imzolanib hozirgi kunda 477,75 MVt quvvatli bug’-gaz qurulmani qurish ishlari adal olib borilmqda. Loihani realizatsiya qilish uchun Yaponiya davltining legotali kreditidan foydananilmoqda. Bu loha 2002-yilda JBJS komponiyasi bilan tuzilgan shartnomaga asosan muddati 30 yil qiymati 24955 million yapon iyen tashkil etadi. Loihani yakuniy bosqichi 2010-2012 yil ohiri deb belgilangan.
Agarda loiha 2010 yilda amalga oshishi va tugallanishini hisobga olsak quydagi iqtisodiy tejash masalalari nazarda tutiladi. Yoqilg’i energetik resursni tejash va ekalogik muammolar o’z yechimini topadi 2014yilda. Navoiy IESda yoqilg’I energetik kompleksi bug’-gaz qurulmali holda ishlaganda 2014-yilda 300 million m³ /y tabiiy gaz, 2014-yilda 300 million m³/y tabiiy gaz iqtisod qilinadi va bu esa 233 million aqsh dollori loihasi asosida amalga oshadi
Navoiy IESni rekonstruksiya qilish va bug’-gaz qurulmasini ornatishdan olinadigan foydalar:

Ko’rsatkichlar			O’lchov birligi		Navoiy IES
Quvvati	Elektr energiya Issiqlik energiyasi	MVt Gkal/soat		313 78
Yillik ishlab chiqarish	Elektr energiya Issiqlik energiyasi	Million KVt*soat Ming Gkal		288 267
Yoqilgining o‘rtacha sarfi	Elektr energiya Issiqlik energiyasi	G/kVt*s Kg/Gkal		225 170
Yoqilg’I iqtisodi		Mimgt.sh. yoq		434
CO2 energiya kofesenti	k/GVt*soat	k/GVt*soat		370
CO2 emissiyasi kamayishi		Ming tonna shartli yoqilg’i/yil		710

1. 
   Bloklar bo’yicha o’rnatilgan quvvat N_e = 1250 MVt 2.Bloklar soni n_bl = 12 ta,
   

3.Bug’ qozoni TGM – 94


4.Bug’ trubinasi K – 160 – 130/165 .

5. 
   O’rnatilgan quvvatdan foydalanish soatlari soni h_urn=5500 soat
   

5. 
   IES uchun kapital quyilma
   

^KIES⁼




(4.1)

K_b1- bu yerda bug’-gaz qurulmasi blogi, n_b-bloklar soni K_b-bitta blok uchun capital qurulma

5. 
   Elektr energiyani ishlab chiqarish
   

E^ber=N_o’rn*h_o’rn=1860*5500=10*10⁶ (4.2) 8 . Ishlab chiqarilayotganelektr energiyasi
E^ber=E^i/ch(1-K_sh.e/100)=0*10⁹(1-3/100)=7*10⁹ kvt*s/yil (4.3) bu yerda K_sh.e=3%

9. 
   Natural yoqilg’ining o’rtacha sarfi 1kvt soat ishlab chiqarilgan elektr energiyasi uchun
   

B_i=
(4.4)


Bu yerda ,

9. 
   Ishlab chiqarilayotgan elektr energiya uchun namunal yoqilg’i yillik sarfi: B_i=b_n*E^i/ch=289*7*10⁹=20,23*10⁹tonna/yil (4.5)
   
10. 
    Yoqilg’i uchun xarajatlar:
    

S=I_yoqil*B_n=26000*20,23*10⁹=525980*10⁹ sum/yil, (4.6) bu yerda I_yoqish=1000

9. 
   Amartizatsion xarajatlar.
   

S_amar*H_a-K_IES=0.46*132*10⁹=15,9*10⁹s/yil (4.7) 13.Ish haqi uchun harajatlar:
S_i.x=F_i*n_ishg*12=370*10³*300*12=1332*10⁹ (4.9) 14.Mavsumiy tamirlashlar uchun harajatlar:
S_m.t=0.2*S_amar=0.2*15.9*10⁹=150*10⁹ (4.10)

15. 
    Xar xil xarajatlar
    

S_x.x=0.3(S_amar+S_i.x+S_m.x)=14879*10⁶ (4.11)

15. 
    Stansiyadagi jami harajatlar:
    

S=S_amar+S_yoq+S_i.x+S_m.t+S_x.x=542356*10⁹ (4.12) 17.Keltirigan harajatlar:
S_kel=S+(E+1)*k_IES=542356*109(0.5+1)*132*10⁹=54.23*10⁹ (4.13)

18. 
    1 kVt*soat ishlab chiqarilgan elektr energiyasining tan narxi: S_EE=S/E^i.ch=54000*10⁹/10*10⁶=53.23 sum (4.14)
    
19. 
    Berilgan tariff bo’yicha ishlb chiqarish hajmi:
    

V=I_EE*E^i.ch=2600*10*10⁹=26*10⁹ (4.15)
Bu yerda I_EE-berilgan tarif 20.IES daromadi.
P = V – ES = 260*10⁹ – 542356 * 10⁹ = 6,5 * 10⁹ so’m/yil. (4.16)

21. 
    Mehnat unumdorligi.
    

TS_IES = P_nr =
(4.17)

21. 
    Stansiyani harajatlarini qoplash muddati
    

T =
(4.18)

Xulosa

Navoiy issiqlik elektr stansiyasini bug’ – gazli qurilmasini o’rnatganda iqtisodiy tejamkorlikni aniqlash Navoiy ni qayta rekonstruksiya qilinib gaz trubina qurilmasi ishga tushirilishini hisobga olsak ya’ni 370 MVt li PQ shunda 2010 – 2014 – yil davomida 300 mln m³/yil. Tabiiy gaz yoqilg’isi 232 mln AQSh dollari tejalishi shunngdek hozirgi vaqtdagi tutun harorati va miqdorini kamayishiga erishiladi. Stansiya bo’yicha 4,07 miqdorda pasayadi. Bu esa stansiyalar uchun belgilangan normadagi havo tarkibidagi zararli ga kamayishiga sabab bo’ladi.
O’zbekiston Respublikasi № -1176 QQ da ,,Investitsion loyihani amalga oshirish chora tadbirlari rejasiga ko’ra ″ Navoiy IESi bug’ gaz qurilishi boshlandi. Navoiy IESida 2011yilda Bug’ gaz qurilmasi o’rnatilganda 1250 mVtli stansiya quvvati 1728 mVt ga yetkazildi.Uskunadagi shartli yoqilg’ining sarfi 410 g/kvt-soat dan 240 g/kvt*soatgacha tushirildi.
Tabiiy gazning iqtisodi 330 mln.m³ yiliga to’g’ri keladi. Shuningdek yoqilg’idan yoqish natijasida ajraladigan gazlar miqdori keskin kamayib,atrof muhit muhofazasiga ta’siri kamaygan. Navoiy IESida gazni bir maromda siqib beruvchi kompressor stansiyasi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining №1442 sonli 2010-yildagi qo’shma qaroriga asosan bug’ gazli siklda yoqilg’i energetik resursi uzulishi va oldini olishi maqsadda ko’rilgan. Bu kompressor stansiyasining quvvati realizatiya loyihasiga asosan 90 ming Nm³/soatiga teng. Navoiy IESi OAJ 478 mVtli bug’gaz qurilmasi kombinizatsiyalashgan sikli uchun xizmat qilmoqda.Energetik obyektlarda eskirgan uskunalar va qurilmalarni stansiyalar bo’yicha o’rganib chiqish , yoqilg’i sarfini kamaytiruvchi, iqtisodiy tejamkorlikka ega bo’lgan zamonaviy texnalogiyalarni o’rnatish.Navoiy issiqlik elektr stansiyasining energetik ko’rsatkichlarini taqqoslash. Iqtisodiy ko’rsatkichlarni aniqlash.Yuqoridai mavzuga oid ko’rsatkichlarga asoslanib bug’ – gaz qurilmasini yuqori tejamkorlikka ega bo’lgan stansiya deb xulosa qildim.