Energo-mexanika fakulteti

OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
NAVOIY DAVLAT KONCHILIK VA TEXNOLOGIYALAR UNIVERSITETI
ENERGO-MEXANIKA FAKULTETI

“MUQOBIL ENERGIYA MANBALARI”

o‘quv fаnidаn

AMALIY MASHG’ULOTLAR

Navoiy - 2023
AMALIY MASHG’ULOT №1.


MAVZU: MUQOBIL ENERGIYA MANBALARI VA TURLARI

Xozirgi kunda respublikamizda ishlab chikarilayotgan elektrenergiyaning 85 % organik yokilgilardan foydalanadigan issiqlik elektrstansiyalarida, atigi 14,5 % gidroelektrstansiya (GES)lar yordamida ishlab chikariladi. Katta mikdordagi kayta tiklanuvchi, ya’ni bir necha bor foydalanish imkoni bulgan energiya manbalariga ega bulgan mamlakatimizda kichik gidroenergetika muxim urinni egallaydi. Uzbekiston Respublikasining gidroenergetik resurslari kuyidagicha baxolanadi.

1. 
   Yillik umumiy (yoki nazariy) gidroenergetik saloxiyat-88,5 mlrd. kVt/soat, shundan: katta daryolar - 81,1 mlrd. kVt/soatni;
   

urtacha daryolar - 3,0 mlrd. kVt/soatni;
kichik daryolar - 4,4 mlrd. kVt/soatni tashkil kiladi.

2. 
   Energiya xosil kiluvchi suv okimi uz yulida juda kup karshiliklarga duch keladi va isrof buladi. Isrof bulgan energiyadan kolgan energiya - texnik gidroenergetik saloxiyat, 27,4 mlrd. kVt/soatga teng bulib, shundan:
   

katta daryolar - 24,6 mlrd. kVt/soatni;
urtacha daryolar - 1,5 mlrd. kVt/soatni;
kichik daryolar - 2,3 mlrd. kVt/soatni tashkil kiladi.

3. 
   GES jixozlaridan utayotgan suv okimi, juda kup karshiliklarni engib utadi. Barcha karshiliklardan sung kolgan sof iktisodiy samarador gidroenergetik saloxiyati 16,6 mlrd. kVt/soatni tashkil kiladi.
   

Sugorish suvlarini etkazib berish uchun mamlakatimiz irrigatsiya tizimlarida uzunligi 28,6 ming km bulgan 75 ta yirik magistral va xujaliklararo kanal va ulardagi 207 ta ulkan gidrotexnik inshoot, 172,2 ming km uzunlikdagi ichki sugorish tarmoklari, xajmi 14,6 mlrd. m3 bulgan 54 ta suv ombori va 25 ta sel-suv ombori ekspluatatsiya kilinadi. Bundan tashkari, tog va tog oldi xududlarda baland sharsharali yuzlab soy va buloklar mavjud. 1990-1992 yillarda, sobik Melioratsiya va suv xujaligi vazirligining topshirigiga asosan, «Suvloyixa» instituti «2010 yilgacha Uzbekiston Melioratsiya va suv xujaligi vazirligi tizimida kichik GESlarni rivojlantirish sxemasi»ni ishlab chikdi. Ishlab chikilgan sxemaga asosan yukorida keltirilgan irrigatsiya tizimlarida 143 dona kichik GESlar kurib, yiliga 3,96 - 4,5 mlrd. kVt/soat elektroenergiya ishlab chikarish rejalashtirilgan edi. Ushbu rejada xar bir irrigatsiya tizimidagi energetik nuktalar aniklanib, shu nuktalarning gidravlik va energetik xarakteristikalari kursatib berildi.