Inshoot holatini texnik ko`rsatkichlari nazorati orqali gidrotexnika inshootlari xavfsizligini baholash

Inshoot holatini texnik ko`rsatkichlari nazorati orqali gidrotexnika inshootlari xavfsizligini baholash
Gidrotexnika inshootlarining xavfsizlik darajasini baholash metodologiyasi avariyalarning yuzaga kelishi mumkin bo'lgan xavfini va foydalanish paytida gidrotexnik inshootlarning holatini aniq baholash uchun mo'ljallangan va gidrotexnik inshootlarning xavfsizlik deklaratsiyasini tuzishda, shuningdek gidrotexnika inshootlarini tekshirishda foydalanish mumkin. tuzilmalar.
Metodika bir qator me'yoriy hujjatlar [ , ], shuningdek, yirik to'g'onlar bo'yicha xalqaro komissiya (SIGB) tavsiyalarini hisobga olgan holda "Gidrotexnika inshootlarining xavfsizligi to'g'risida" Federal qonuni asosida ishlab chiqilgan va sinovdan o'tgan. 1998 yildan 2003 yilgacha bo'lgan davrda "Rossiya UES" RAO tizimida ishlaydigan ko'plab gidroelektr inshootlarida xavfsizlikni e'lon qilish jarayonida.
Metodologiyani yaratishdan asosiy maqsad xavfsizlikni baholash natijalarining samaradorligi va takrorlanishini ta'minlash, shuningdek, ishlayotgan ob'ektning holatini tahlil qilishda miqdoriy va sifat omillarini hisobga olish edi.
Barcha ko'rib chiqilgan xavfsizlik omillari 9 guruhga bo'lingan. Birinchi 6 guruh ekspluatatsiya qilinadigan gidrotexnika inshootining holatini, oxirgi 3 guruh esa mumkin bo'lgan avariya natijasida etkazilgan zararning ahamiyatini tavsiflaydi. Shunday qilib, strukturaning xavfsizlik darajasi gidrotexnika inshootining mumkin bo'lgan avariyasining yuzaga kelishi va oqibatlariga eng katta ta'sir ko'rsatadigan omillarga qarab belgilanadi.
ATAMALAR VA TA’RIFLAR
2.2.1. Tavsiya etilgan xavfsizlik omillari ro'yxati shaklda ierarxik tuzilma shaklida keltirilgan. . Xavfsizlik omillarining ushbu tuzilmasi, shuningdek, omillar ro'yxati va ularning tuzilishining batafsil darajasi, ishlaydigan GTS xususiyatlarini hisobga olgan holda aniqlanishi mumkin.
Guruch. bitta.Xavfsizlik omillarining tuzilishi va ularning ishlayotgan gidrotexnika inshootlarining xavfsizligiga ta'sirini baholash sxemasi.
2.2.2. Faktorlarni yagona shkalaga (reytingga) keltirish qiymatlari 0 dan 6 gacha o'zgarib turadigan yagona uzluksiz shkala asosida amalga oshiriladi. Xavfsizlik darajasini yakuniy baholash xuddi shu shkalada taqdim etiladi. Shaxsiy omillarning sifat qiymatlari, shuningdek, xavfsizlik darajasi I umuman struktura uchun bo'lim jadvallari asosida amalga oshiriladi.
2.2.3. Xavfsizlik omillarini tartiblash tartibidan so'ng, ularning miqdoriy baholari ma'lum bir avariya stsenariysi uchun omillarning ustuvorligini hisobga olgan holda, ekspert baholarini qayta ishlashning ma'lum usullaridan (masalan, juftlik taqqoslash usuli asosida) aniqlanishi kerak. Ilovada keltirilgan omillar).
2.2.4. Gidrotexnika inshootining xavfsizlik darajasini baholash quyidagi bosqichlarni o'z ichiga oladi:
mumkin bo'lgan baxtsiz hodisalarning "stsenariylari" ning ta'rifi;
tanlangan "stsenariylar" ga mos keladigan xavfsizlik omillarini aniqlash;
xavfsizlik omillarining ierarxik tuzilishini qurish;
xavfsizlik omillarining o'zaro ta'sirini hisobga olish;
umuman GTSning xavfsizlik darajasini baholash.
Strukturaning normal holati va ish sharoitlari xavfsizlik darajasini yakuniy baholashning miqdoriy qiymatlari bilan 0 dan 3 gacha aniqlanadi. Ba'zi hollarda omillarning miqdoriy qiymatlarini uchtadan pastroq qilib belgilash mumkin emas, xususan:
a1 guruh omillari uchun:
HTS barqarorligi va mustahkamlik koeffitsientlari qiymatlari me'yordan past;
bosimli tuproqli inshootlarning yonbag'irlarini yotqizish loyihada belgilanganidan kamroq;
strukturaning javobgarlik sinfini o'zgartirganda, barqarorlik va mustahkamlik koeffitsientlari standart qiymatlardan kamroq bo'ladi;
a2 guruh omillari uchun:
suv oqimining taxminiy maksimal tezligini to'kishlar sig'imidan oshib ketishi;
barqarorlik va mustahkamlik omillarining me'yoriy ko'rsatkichlardan pastroq pasayishiga olib keladigan hisoblangan seysmik va statik ta'sirlardan oshib ketishi;
a4, a5 guruhlari omillari uchun:
K1 darajasining belgilangan xavfsizlik mezonlari holatining diagnostik ko'rsatkichlaridan oshib ketish;
K2 darajasidan oshib ketganda, xavfsizlik omilining miqdoriy qiymati 4-ex dan past bo'lishi mumkin emas,
a6 guruhi omillari uchun:
gidromexanik va yuk ko'taruvchi uskunalarning qoniqarsiz ish sharoitlari, suv toshqinlarining asosiy darvozalari;
favqulodda vaziyat rejasining yo'qligi;
dizayn ish rejimlari va PTE dan qo'pol og'ishlar (masalan, loyihada ko'zda tutilmagan FPU dan oshib ketish; GTSning standart yuk va rejimlardan ortiq ishlashi).
2.2.5. Yuqori darajadagi xavfsizlik omillarini miqdoriy baholash (shu jumladan xavfsizlik darajasini baholash).I) har xil (yagona shkalaga qisqartirilgan) past darajadagi xavfsizlik omillarining o'zaro ta'sirini hisobga olgan holda amalga oshirilishi kerak. Bunday buxgalteriya hisobi ierarxiyaning har bir darajasida, shaklda keltirilgan omillarning ierarxik tuzilishiga muvofiq amalga oshirilishi kerak. Buning uchun quyidagi formulalar qo'llaniladi:
2.2.7. Formulalar (), () va () yordamida hisoblashda ierarxiyaning har bir darajasida baholash eng xavfli holatga mos keladigan miqdoriy o'lchov oralig'iga (pastki diapazoniga) kiradigan omillarga muvofiq amalga oshirilishi kerak. tuzilishi haqida. Hisob-kitoblar quyidagi tartibda amalga oshiriladi:
1) ierarxiyaning bir xil darajasida bo'lgan omillar orasida eng "xavfli" sifat qiymatlariga ega bo'lgan omillar tanlanadi (bo'lim jadvallari);
2) mustaqil omillar uchun (p. ga ko'ra tanlanganlar orasidan), hisob-kitoblar formula (() yordamida amalga oshiriladi;
3) mustaqil deb hisoblab bo'lmaydigan omillar uchun () formula qo'llaniladi;
4) () formula bo'yicha baholarni o'rtacha hisoblash asosan ierarxiyaning eng past darajalarida qo'llaniladi, masalan, GTS holatining PTE talablaridan chetlanishini baholashda (I omillar guruhi) mahalliy nazorat zonasida o'rnatilgan datchiklarga ko'ra.
2.2.8. Ierarxiyaning barcha darajalari uchun hisob-kitoblarni tugatgandan so'ng (rasm ) va umuman GTSning xavfsizlik darajasini aniqlagandan so'ng, quyidagilarni bajarish kerak:
alohida omillar va omillar guruhlarining hissasini tahlil qilish;
zarur hollarda hisobga olingan omillar majmuasiga, ularning ierarxiyasiga, tartiblanishiga, ierarxiyaning quyi darajalari omillarini baholashga, hisoblash formulalarini tanlashga tuzatishlar kiritish;
qayta ko'rib chiqilgan dastlabki ma'lumotlar va mahalliy xavfsizlik xususiyatlaridan foydalangan holda xavfsizlik darajasini baholash tartibini takrorlash;
avariyalar va ekspluatatsiya qilinadigan gidrotexnika inshootining vayron bo'lishining oldini olish bo'yicha tashkiliy-texnikaviy xarakterdagi chora-tadbirlarni ishlab chiqish uchun zarur bo'lgan past darajadagi xavfsizlik sabablari to'g'risida xulosalar (agar kerak bo'lsa) shakllantirish.
2.2.9. Umumiy holda, "Ishlayotgan GTS holatini baholash" omilining qiymatini hisoblash avariyalar yoki vayronagarchiliklarning turli "stsenariylari" uchun olingan ushbu omilning baholari asosida amalga oshirilishi kerak. Bunday holda, yakuniy baho () formula bo'yicha hisoblanadi.
3.2. Klassik xavfni baholash sxemasiga o'xshab, ishlaydigan GTSning I xavfsizligini baholashda xavfsizlik omillarining ikkita asosiy guruhini hisobga olish kerak, ular quyidagilardan iborat:
ishlaydigan GTS holati (I1 omil);
mumkin bo'lgan avariya yoki gidrotexnik inshootlarning vayron bo'lishidan kelib chiqqan zarar (I2 omil).
3.3. Amaldagi XTSning holatini baholash I1.1 tuzilmasining holatini baholashdagi o'zgarishlarga bog'liq bo'lib, amaldagi standartlar talablariga muvofiq amalga oshiriladi (dastlabki loyiha asosidagi me'yoriy smetalarga nisbatan), shuningdek. I1.2 tuzilmasining holati va ish sharoitlarining nazorat qilinadigan ko'rsatkichlarining texnik foydalanish qoidalari (PTE) talablaridan chetga chiqishlari bo'yicha.
3.4. Amaldagi gidrotexnik inshootlarning holatini baholash (I1 omil) quyidagi miqdoriy va sifat ko'rsatkichlarini hisobga olgan holda amalga oshirilishi kerak:
a1- dizayn va joylashtirish echimlari va foydalanish shartlarining amaldagi qoidalar va qoidalar qoidalariga muvofiqligi, shuningdek zamonaviy usullar gidrotexnika inshootlarining holatini baholashning hisob-kitoblari va usullari; ko'rsatilgan yozishmalar ierarxiyaning quyi darajasidagi ko'rsatkichlarning ta'siri bilan belgilanadi:
a1.1 - standartlar qoidalaridagi o'zgarishlar, hisob-kitob usullari va inshootlarning holatini baholash usullari, shuningdek o'zgarishlar tartibga soluvchi talablar quyi oqimdagi hududlarning iqtisodiy rivojlanishi va bosim jabhasi tuzilmalarining mas'uliyatini oshirish bilan bog'liq holda tuzilmalarning xavfsizligi darajasiga (a7, a8, a9 ko'rsatkichlarini hisobga olgan holda baholanadi);
a1.2 - loyihada qabul qilingan dizayn va joylashuv qarorlariga o'zgartirishlar (loyihalash tashkiloti bilan kelishilgan va kelishilmagan);
a1.3 - gidroenergetika majmuasining ish sharoitlaridagi o'zgarishlar (kaskadning bir qismi sifatida ishlash, gidroelektrik majmuadan kompleks foydalanish xususiyatlari, transport oqimlarini tashkil etish va boshqalar);
a1.4 - qurilish va foydalanish jarayonida yo'l qo'yilgan xatolar va dastlabki loyihada hisobga olinmagan boshqa omillar (tabiiy ta'sirlardan tashqari) mavjudligi.
a1.5 - kul va shlak chiqindisining mustahkamlik sinfining oshishi (yopish to'g'onining balandligining ushbu qattiqlik sinfi uchun ilgari belgilanganidan oshib ketishi, shlak va kul hosilining oshishi tufayli); materiallar, strukturaning mas'uliyat darajasining oshishi va boshqalar);
a1.6 - tozalangan suvlarning kimyoviy tarkibining o'zgarishi va ularning qo'shni hududlarning er usti va er osti suvlariga ta'siri.
GTIlarning konstruksiyasi, o‘lchami va joylashish o‘rni loyihaga muvofiq bo‘lishi kerak.
. GTIlardan foydalanishda texnik foydalanish qoidalariga muvofiq qat’iy amal qilish va bajarish shart.
. GTIlarning xavfsiz ishlashini ta’minlash uchun quyidagilar talab etiladi:
GTIning foydalanish qoidalariga muvofiq GTIning yuqori va quyi suv sathidagi belgilarini muntazam monitoringi olib borilishi;
loyiha tomonidan belgilab qo‘yilgan GTIlarda suv sathi belgisini saqlab qolinishi, GTIning yuqori sathida loyqa bosishiga, quyi sathida yuvilishiga, kollektorlar va kanallar o‘zanlarini loyqa bosishiga yo‘l qo‘ymaslik, to‘siqsiz normal suv o‘tkazish;
o‘z vaqtida, suv o‘tkazish inshootlarining oraliqlarini chiqindilardan tozalash, ularga begona suzib o‘tuvchi jismlar tushishi oldini olish;
suv obyektlarida o‘zan tozalash ishlari amalga oshirilishi natijasida GTIlar hamda boshqa muhandislik inshootlari xavfsizligiga tahdid aniqlanganda, uni bartaraf etish maqsadida, zudlik bilan O‘zbekiston Respublikasi Favqulodda vaziyatlar vazirligi yoki uning hududiy organlarini xabardor qilish;
natura kuzatuvlarining muntazam ravishda yuritilishini ta’minlash va ularning natijalarini o‘z vaqtida tahlil qilish, zarur hollarda loyiha va ilmiy tashkilot mutaxassislarini jalb qilish;
loyihada ko‘zda tutilgan suv ta’minoti tarmog‘i uzunligi bo‘ylab va GTI orqali maishiy va toshqin suvlar sarflarini kamaytirishga qaratilgan GTIning suv o‘tkazish qobiliyatini ta’minlash;
. Kanallar va kollektorlar trassasiga texnik xizmat ko‘rsatish uchun GTIlar hududi qulay bo‘lishi kerak.
. GTIlardan foydalanish jarayonida hosil bo‘lgan chiqindilar vaqtincha maxsus joylarda saqlanishi zarur, ular belgilangan tartibda yo‘q qilinadi yoki chiqindixonalarga olib ketiladi.
. GTIlar holatining muntazam ravishda nazorati amalga oshirilishi va belgilangan ko‘rsatgichlarga rioya qilinishi lozim.
. To‘suvchi dambalarda, to‘g‘onlarda, kanallarda, drenajlarda, tunnellarda piket bo‘yicha inshootning uzunligida, yer osti yoki suv ostidagi maxfiy aloqa va kommunikatsiyalar bilan kesishadigan joylarda (kabellar, suv quvurlari va boshqalar) tegishli belgilar bo‘lishi lozim.
. Tozalanmagan oqova va boshqa suvlarni suv manbalariga tashlash, shuningdek loyiha hujjatlarida ko‘zda tutilmagan GTIning joylashgan hududida saqlash taqiqlanadi.
. GTIlar hududlariga kiradigan joylarda begona shaxslar kirishini taqiqlovchi belgilar bo‘lishi kerak. GTI akvatoriyasida joylashgan yaqin hududlarda cho‘milish taqiqlanadi.
. Kanal va to‘g‘on dambalaridan foydalanishida damba qiyaliklarining quyi va yuqori qismlarida karyerlar tashkil etish va kotlovanlardan tuproq, qum-shag‘al qazib olinishiga ruxsat etilmaydi. Ushbu hududlardagi tuproqni ishlatish faqat zaruriy asoslangan holda amalga oshiriladi.
. Suvni rostlovchi zatvor va mexanizmlar hamda elektrotexnik jihozlari doimo ishchi holatda bo‘lishi kerak.
. Kapital ta’mir va montaj ishlaridan so‘ng gidromexanik uskunalardan foydalanishni boshlashdan oldin dalolatnoma tuzish orqali mustahkamlik va zichligi sinovidan o‘tkazilishi kerak.
Loyihada sinov tartib-qoidasi belgilanmagan hollarda, sinovlarni shaharsozlik normalari va qoidalari talablariga muvofiq olib borilishi kerak.
. Tonnellarning shamollatish qurilmalari va to‘g‘onning suv chiqarish galereyalari ishchi holatda bo‘lishi kerak.
. Gidromexanik uskunalar buzilgan hollarda, ta’mirlashni olib borish uchun suv o‘tkazish oraliqlar (teshiklar)ida shandorali tirqish (paza) yoki avariya-ta’mir zatvorlari bo‘lishi kerak.
. GTIni foydalanish jarayonida shandoralarni o‘rnatish ishlari xavfsiz bajarilishini ta’minlaydigan yoki boshqa qulay joylarda amalga oshiriladi.
. Xizmat ko‘prigiga kirish eshiklari qulflangan yoki devor eshiklari bilan qoplangan bo‘lishi kerak. Begona shaxslarning ko‘priklardan ruxsatsiz kirish imkoniyati cheklanishi kerak.
. Ta’mirlash ishlarini amalga oshirish uchun yilning har qanday vaqtida shandora va ta’mirlash materiallarini yetkazib berish uchun zarur shart-sharoitlar yaratilishi kerak.
Uskunalar va ta’mirlash materiallarini saqlash joylari, ulardan foydalanish va ta’minlash uchun mas’ul shaxslar yo‘riqnoma bilan belgilanadi.
. Yuqori suv sathidan kamida 0,5 m balandlikdagi har bir suv chiqarish teshiklarini yopish uchun GTIda avariya zaxira shandoralari belgilangan miqdorida saqlanishi kerak.
. Ishlab chiqarishda loyihadan chetlab o‘tilgan yaroqsiz shandoralar GTIlarda o‘rnatilishiga yo‘l qo‘yilmaydi.
. GTIlarni tekshirish va ta’mirlash texnika xavfsizlik qoidalari talablariga muvofiq ruxsat etiladigan naryad bo‘yicha amalga oshiriladi.
. Suv chiqarish inshootlarini tozalash ishlari mas’ul rahbar ishtirokida amalga oshirilishi kerak.
. Nuqson va buzilgan joylarni aniqlash uchun, GTIlar yiliga ikki marta (bahor va kuzda) umumiy texnik tekshiruvdan o‘tkazilishi lozim. Rejali tekshiruvlardan tashqari, GTIlarni favqulodda hodisalar yoki avariyalardan so‘ng navbatdan tashqari tekshiruvlari o‘tkazilishi lozim. Aniqlangan kamchiliklar va buzilishlar bartaraf etilishi lozim. Tekshiruvlar natijalariga ko‘ra maxsus dalolatnomalar rasmiylashtiriladi.
. Toshqin mavsumi boshlanishidan bir oy oldin foydalanuvchi tashkilotda toshqinga qarshi komissiya tashkil etiladi va suv toshqinlarini xavfsiz qabul qilish va o‘tkazish chora-tadbirlari rejasi ishlab chiqiladi. Reja gidrometeorologiya xizmati tomonidan taqdim etilgan sel oqibatlari ma’lumotlari asosida ishlab chiqiladi. Rejada yuqori suv oqimi, dastlabki sarf-xarajatlar, suv toshqinini betolofat o‘tkazib yuborish choralari ko‘zda tutilgan bo‘lishi kerak.
Toshqinga qarshi komissiya foydalanuvchi tashkilotning texnik rahbari tomonidan tasdiqlangan hujjat asosida suv toshqinlarini qabul qilish va o‘tkazib yuborish uchun obyektlarning tayyorgarligi to‘g‘risida dalolatnoma tuzadi.
. Barcha mutaxassislar va foydalanish ishchi-xodimlari chora-tadbirlar rejasida qayd etilgan suv toshqinlarini qabul qilish va o‘tkazib yuborish jarayonida yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan ishlarni amalga oshirishga o‘rgatilishi va o‘qitilishi kerak.
. Suv toshqinlari davrida suv sathini va toshqin suvlarini suv o‘tkazish inshootlari orqali o‘tishini va dambalar texnik holatini kunu-tun nazorati o‘rnatiladi. Bundan tashqari, ushbu davr uchun muhandislik va texnik xodimlarning navbatchiligi tashkil etiladi.
. Chuqurliklarni qayiqda turib o‘lchash, texnik vositalari (exolot) yordamida, tarkibi ikki kishidan kam bo‘lmagan, qutqaruv jiletini kiygan guruh a’zolari bilan o‘tkaziladi. Chuqurliklarni qo‘lda o‘lchashda massasi 10 kg gacha bo‘lgan lotdan foydalangan holda amalga oshirishga ruxsat beriladi.
Chuqurliklarni lot bilan o‘lchashda quyidagilar: qayiq chetiga (bortiga) yoki o‘rindig‘iga tik turib va bortdan pastga egilib o‘lchash, lot bog‘lanadigan arqonni qo‘lga o‘rash taqiqlanadi.
. GTIlarda mavjud bo‘lgan suzish vositalari soz holatda bo‘lishi. Suzish vositalarida yuk ko‘tarish qobiliyati ko‘rsatilishi va bort ichida qutqaruv vositalari (qutqarish chambaraklari yoki pufaklar, kanopli arqon) va suvni chiqarib tashlash vositalari bo‘lishi kerak.