Ёнилги-мойлаш материаллари касб-хунар коллежлари учун укув кулланма


Download 3.47 Mb.
Pdf ko'rish
bet12/70
Sana22.09.2023
Hajmi3.47 Mb.
#1684331
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   70
Bog'liq
8Z3I68T7CijImbrYpUBUagDapfZw2W9hUVFGe5nu

6
о б
 
ликдик мавжуд:
19


0 „ , = 0 „ , - 2 5 (9 Н + \У ),
бу ерда 25 (9Н +у/)—ёнилги таркибидаги сувни тула бурлатиш учун 
сарф булган иссикдик микдори; 9Н—бирлик водород массаси ёнган- 
да хосил булган сув массаси; Н ва 
— сув таркибидаги водород ва 
сув микдори, %; 25 коэффициента 1 кг сув букларини атмосферага 
чикдришда 2512 кЖ иссикдик микдори бур билак биргаликда чи- 
киб кетишини курсатади.
Ёниш иссикдикларини элемент таркиблари буйича аникдашда 
Д.И.Менделеев формуласидан фойдаланилади. Формуланинг маъ- 
носи шундан иборатки, бунда ёнилгининг ёниш иссикдиги, ёниш- 
дан ажралиб чиккан элементлар иссикдиги йигиндисига тенг.
Суюк ёки каттик ёнилгининг юкори ёниш иссикдиги:
Ою,= 3 3 9 С + 1 2 5 б Н - 1 0 9 ( 0 - 8 ) .
Суюк ёки каттик ёнилгининг паст ёниш иссиклиги:
= 339С+1030Н-109 ( 0 - 8 ) - 2 5
Карбюраторли двигателда ёнилгининг ёниши. 
Ёнилгининг ёни- 
ши двигателда содир буладиган асосий жараёндир. Ёниш жараёни- 
нинг тугри кечиши двигателнинг конструктив хусусиятлари, ёки- 
ладиган бензиннинг кимёвий таркиби, келадиган хавонинг микдо- 
ри, ёнувчи аралашманинг босими ва харорати, учкун пайдо булиш 
момента каби купгина омилларга боглик. Ёнилгининг кимёвий 
таркиби, яъни бензин маркасини тугри танлаш берилган конструк- 
циядаги двигател ва унинг ишлаш шароити (йил фасли, унга юк- 
ланма бериш жадаллиги тезлиги ва хоказо) учун мухим омил хисоб- 
ланади.
Ёнилгй нормал ёнганда аланга 25—35 м/с тезликда таркалади. 
Ёниш тезлиги харорат ва босим кутарилиши , шунинг иш аралаш- 
маси бир оз куюкдашиши билан (а ~ 0,95) ортади. Аралашманинг 
янада куюклашиши ёки суюкдашиши ёниш тезлигини пасайтира- 
ди: биринчи холда бунга аралашмада кислород етишмаслиги, ик- 
кинчи холда эса кислороднинг куплиги хамда иссикдикнинг бир 
кисми ортикча кислород ва азотни иситишга сарфланиши сабаб 
булади.
Баъзи холларда меъёрий ёниш жараёни бузилиб, портлаб ёнишга 
утиши, яъни детонацияли ёниш содир булиши мумкин. Детонацияда 
ёниш фазасининг охирида аланга фронта жудца катта (1500...2000 
м/с) тезликда таркалади (3-чизма). Ёниш камерасининг бушлиги 
ьсатта булмаганлигидан эластик детонацияли тулкинлар бир неча 
марта камера деворларига урилиб ундан кайтади, бунда детонация 
учун хос булган металл овози чикади.
20


Бензиннинг кимёвий таркиби детонацияли ёнишнинг асосий 
сабаби хлсобланади. Хрзирги вактда таркзлган пероксид назария- 
сига кура, детонация ёнилгидан куп микдорда осонгина портлай- 
диган бекарор кислород бирикмалари хосил булиши натижасида 
юзага келади. Бу бирикмалар ёнишнинг охирги фазасида парчала- 
ниб, атомар кислород ажратиб чикаради.
Детонацияни камайтиришнинг яиа бир усули ут олдиришни 
илгарилатиш бурчагини кичрайтириш хисобланади. Бунда ёнувчи 
аралашмани алангаланишга тайёрлаш вакги кискаради, кислород- 
ли модцаларнинг хосил булиши ва ёниши эса тезлашади. Тирсакли 
валнинг айланиш частотасини ошириш хам детонацияга мойил- 
ликни камайтиради, чунки циклнингдавом этиш вакги кискаради. 
Агар дроссел-заслонка бир оз ёпиб куйилса, бериладиган ёнувчи 
аралашманинг мйкдори камаяди хэмда бунда бир мунча детона­
ция хам камаяди.
Октан сони
Ёнилстшинг детонацияга кдршилик курсатиш кобилияти (де­
тонацияга туррунлиги) октан сони билан бахоланади. Октан сони 
мотор ва текшириш усулларида аникланади. Мотор усули анча кенг 
таркцлган. Бу усулда октан сони бир цшшндрли ИТ9—2М курил- 
масида аникланади. Бу курилмада текширилаётган бензин билан 
эталон ёнилшнинг детонацияга тургунлиги солиштириб бахола­
нади. Изооктаннинг детонацияга туррунлиги юкори булиб, унинг 
октан сони 100 бирлик сифатида кабул килинган. Изооктан сикиш 
даражаси жуда юкори (9,0 гача) булган двигателлардагина детона- 
циялана бошлайди.
Гептан С7Н16 хам парафин каторидаги углеводород булиб, зан- 
жирсимон меъёрий тузилишга эга, унинг тузилма формуласи куйи- 
дагича: СН3—СН 3—СН 3—СН 3—СН 3—СН 3—СН 3. Гептан кучли де- 
тонацияланади, унинг детонацияга туррунлиги 0 га тенг.
Ёнилрининг 
октан сони деб изооктан ва гептанлардан сунъий 
тайёрланган, детонацияга туррунлиги синалаётган ёнилгиникига тенг 
булган аралашмадаги фоизда бериладиган (хэжми буйича) изоок­
тан микдорига айтилади. Изооктан ва гептанни маълум нисбатлар- 
да аралаштириб, октан сони 0 дан 100 гача болтан эталон ёнилги 
олиш мумкин. Демак, октан сони бензинларнинг детонацияга тур- 
рунлигини билдирувчи шартли улчов бирлигидир. Барча бензин 
маркаларида октан сони курсатилади. Масалан, А-72 мотор усули 
билан аникданган октан сони камида 76 га тенг болтан автомобил 
бензинидир.
Текшириш куйидагича бажарилади: ИТ9-2М курилмасининг 
бир цшшндрли двигателига октан сони аникданиши керак булган
21


ёнилги куйилади. Двигател стандарт (бир хил) режимца ишлати- 
лади, сунгра иш давомида сикиш даражаси детонация булгунча аста- 
секин ошириб борилади. Детонациянинг жадаллиги детонометр деб 
аталувчи махсус курилма билан кэйд килинади. Детонация булган 
сикиш даражаси мослама ёрдамида белгилаб олинади. Шундан сунг 
двигателга эталон ёнилга куйилади. Бунинг учун изооктан ва геп- 
таннинг шундай аралашмасини танлаш керакки, двигател у билан 
ишлатилганда детонациянинг интенсивлиги синаладиган бензин 
билан ишлаганидек булсин. Сунъий тайёрланган аралашмадаги де- 
тонацияланмайдиган углеводородлар микдорига караб октан сони 
аникданади.
Деталлари к^ргошинли бирикмалар билан копланган двигателни 
таъмирлашда ишчилар захэрланиши мумкин. Шунинг учун ТЭС 
ёнилтга антидетонатордан хдмда кУргошинни олиб кетувчилар- 
дан ташкил топган этил суюкдиги куринишида куш ил ад и. Этил 
суюкдиги кушилган бензин 
этилл 
анганбензшьдеб-атал ад и. У ни нг 
-захарли Эканлигини билдириш учун кизил, яшил ёки кук рангга 
буяб куйилади. Антидетонатор ёнилгига оз-оздан (1 кг ёнилгига
0,5... 1,0 г хисобида) кушилганда яхши самара беради.

Download 3.47 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   70




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling