Epidemiologiyadan

Tarqalganligi: Quturish Avstraliya, Okean va Antraktidadan tashqari barcha 
kontinentlarda enzootik hisoblanadi. Ayrim Orol davlatlar (Buyuk Britaniya, 
Malta, Yangi Zelandiya, Yaponiya) hududiga kiritilayotgan itlar, mushuklar va 
boshqa hayvonlarga nisbatan qatiy kurashish tadbirlari tufayli quturishdan deyarli 
xolidir. Shuningdek, quturish Shimoldagi (Norvegiya, Shvetsiya) va Evropaning 
Janubidagi (Ispaniya, Portugaliya) qator mamlakatlarda uchramaydi. 
Odamlar va hayvonlar o’rtasida quturish tarqalishi haqidagi ma’lumotlarning 
taqqoslanishi shuni ko’rsatadiki, hayvonlarda quturish hollarining o’rtacha yillik 
ko’rsatkichi Evropa va Janubiy Amerikada yuqoriroq va eng past Afrikada 
bo’lgani holda, odamlarning kasallanish ko’rsatkichi Osiyoda yuqoriroq va 
Shimoliy Amerikada eng kamdir. Hayvonlar kasallanishini yetarlicha hisobga 

---

197 
olmaslikka asoslangan statistik kamchiliklardan tashqari, Osiyo va Afrikada itlar 
hamda boshqa uy hayvonlari odamlar uchun asosiy qo’zg’atuvchi manba bo’lib 
xizmat qiladi. 
Etiologiyasi: Qo’zg’atuvchisi – Rabies virus
- rabdoviruslar oilasi, Lissa 
viruslar turiga mansub. Genom - bir zanjirli RNK. Virion d-180nm. Virionlar 5ta 
tuzilmaviy oqsillar va RNKga bog’liq polimeraza tutadi. 2ta antigen komponentga 
ega: S va V, virus termolabil (60°S haroratda 5-10 minutda parchalanadi, 
qaynatilganda 2 minutda), lekin past haroratda chidamli. Dezinfeksiyalovchi 
eritmalar, ishqor va kislotalar ta’sirida tez inaktivatsiyalanadi. Fenol va yodga 
chidamli. "Yovvoyi" ("ko’cha") va "fiksatsiyalangan" quturish viruslari farqlanadi. 
Yovvoyi virus odamlar va barcha issiq qonli hayvonlar uchun yuqori 
patogenlik xususiyati bilan ajralib turadi. Bosh miyaning ammon shoxi va o’rta 
miyada virusning ko’payishi tomirlarning shikastlanishiga olib keladi, neyronlar 
sitoplazmasida o’ziga xos polimorf (yumaloq, oval) kiritmalar - o’lchami 0,5-2.5 
nm bo’lgan Babesh-Negri tanachalari hosil bo’ladi. 
Fiksatsiyalangan virus o’zgargan yuqtirish sharoitlarida yovvoyi virusni 
adaptatsiya yo’li bilan Paster tomonidan olingan bo’lib, quyonlar uchun 
nopatogen, Babesh-Negri tanachalarini hosil qilmaydi, so’lak bilan ajralmaydi.