- Doston - monumental shaklda, milliy muammolarning epik asari. Adabiyot taraqqiyotining dastlabki bosqichlarida - qahramonlik dostonining xilma -xilligi; hayotning eng muhim voqealari va to'qnashuvlari tasvirlangan (Gegelning so'zlariga ko'ra, "muhim") yoki xalq fantaziyasi tomonidan mifologik tarzda amalga oshirilgan tabiat kuchlarining to'qnashuvi yoki xalqlar va qabilalarning harbiy to'qnashuvlari tasvirlangan. Qadimgi va o'rta asrlar dostonlari - yirik she'riy asarlar qisqa epik ertaklarning birlashishi yoki markaziy hodisaning rivojlanishi natijasida paydo bo'lgan. Keyinchalik xalq dostonlarini ayrim ijodkorlar shaxsiy ijodida taqlid qilishgan (Virjiliyning "Eneydi"). Axloqiy jihatdan epik adabiyot milliy jamiyatning qahramonlik shakllanishini emas, balki uning kulgili holatini ochib berdi, komik dostonlar paydo bo'ldi (ʼʼGargantua va Pantagruelʼʼ tomonidan F. Rabelais, ʼʼNV Gogolning oʻlik ruhlari ”). Epik romanlarda (L. Tolstoyning "Urush va tinchlik") bosh qahramonlar obrazlarining shakllanishi milliy-tarixiy miqyosdagi voqealarga bo'ysunadi.
EPIK DOSTONLAR HAQIDA - Oʻzbek Dostonchiligi asrlar davomida oʻsib, kamol topib, shakli rang-baranglashib bordi. Oʻrxun-Yenisey yozuvida, Avestoyaa, "Devonu lugʻotit turk" dagi qadimgi Doston parchalarida, turkiy xalqlar mulki boʻlmish "Kitobi dodam Qoʻrqut"da va ayniqsa "Alpomish", "Goʻroʻgʻli" turkum Dostonlarida oʻzbek Dostonchiligining taraqqiyot yullari, davrlarini kurish mumkin. Navoiy "Hamsa"si oʻzbek Dostonchiligi tarixida yuksak choʻqqi boʻldi. "Hamsa"da, Gegel iborasi bilan aytganda, "dunyoning qahramonlik holati"ni tasvirlash kuchli, uning falsafiy-axloqiy mazmuni chuqur, unda shaxs barkamolligi, fozil in-son va adolatli jamiyat targʻib etiladi, yaxshilik va yomonlik ildizlari qidiriladi. 20-asrga kelganda, oʻzbek Dostonlari hajman toraydi, lirizm kuchaydi. Dunyoni, voqelikni va inson ru-hiy olamini, ruhiy kechinmalarini idrok etish va haqqoniy tasvirlash bosh fazilat boʻlib qoldi (Mirtemirning "Surat" dostoni). Hozirgi Dostonlarga afsona, asotirlar ham faol kirib keldi. E. Vohidovnit "Ruxlar isyoni", A. Oripovning "Jannatga yoʻl" Dostonlarida ana shu yangiliklar yaqqol kurinadi. Hozirgi zamon oʻzbek Dostonlarida drama janri belgilari (konflikt, dialog), ayniqsa epik tasvir unsurlari faollashdi. (E. Vohidov, "Istanbul fojiasi", O. Matjon, "Paxlavon Mahmud" va boshqalar).
- Bundan tashqari, shoirning his-tuygʻulari, taassurotlari, oʻymushohadalari, kechinmalaridan iborat boʻlgan lirik Dostonlar ham yaratilmoqda. 20-asr oʻzbek adabiyotida Dostonlar kamayishini roman janri rivoji bilan izohlash mumkin. Voqelikni afsona, asotirlar va ertaklar asosida bayon etib, bolalarga moʻljallangan yirik sheʼriy asarlar yozishda ham Doston janridan foydalaniladi
E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT
Do'stlaringiz bilan baham: |
