Ер пўстидаги тектоник ҳаракатлар • Табиий жараёнлар ҳақида умумий тушунча

Ўрганишда қўлланиладиган усуллар
• Ташқи ва ички кучларнинг ўзаро таъсиридан Ер юзасининг
табиати бутун геологик тарих давомида ўзгариб турган.
• Рельеф, материк ва океанларнинг қиёфаси, иқлими, ўсимлик ва
ҳайвонот дунёси бир неча бор ўзгарган.
•
Органик дунё
тараққиёти Ер тараққиётининг асосий босқичлари
билан чамбарчас боғлиқдир; ана шу босқичлар орасида нисбатан
тинч давом этган узоқ, даврлар билан бирга Ер пўсти ҳамда
юзасидаги табиий шароит қисқа
вақт
давомида ўзгариб кетган
даврлар ҳам бўлган

---

Тебранмали ҳаракатнинг географик оқибатлари
• Ер пўсти тебранма ҳаракатлари, эпейрогеник ҳаракатлар -Ер пўстида
содир бўладиган доимий
тектоник ҳаракатлар
. Ер куррасининг ҳамма
қисмида содир бўлиб, узлуксиз давом этади.
• Ер пўсти тебранма ҳаракатлари натижасида айрим қитъалар ва бир неча
ёки ўнлаб км
2
келадиган майдонлар кўтарилиши ёки пасайиши мумкин.
Бу
ҳодиса
Ер геологик
ривожланиш
тарихининг барча даврларида давом
этган.
• Ер пўсти тебранма ҳаракатлари ривожланишининг асосий қонуниятлари
ва уларнинг Ер геологик тузилишидаги аҳамияти А. П.
Карпинский
томонидан кўрсатиб ўтилган.
• Тадқиқотлар давомида Ер пўсти тебранма ҳаракатларининг умумий ва
тўлқинсимон турлари аниқланган.

---

Тебранмали ҳаракатнинг географик оқибатлари
•Умумий турлари бутун
қитъа
ёки унинг катта қисмини эгаллаган кенг
ҳудудларнинг бир вақтда кўтарилиши ва пасайишида
намоён
бўлади.
•Тўлқинсимон турлари умумий
тебранишлар
устига қопланади ва Ер юзаси ҳар
қайси йирик ҳудудини узоқ муддатли кўтарилиш ёки букилиш зоналарига
парчалаши билан ифодаланади.
•Бу ҳаракатлар Ер юзаси рельефи ва фацияларнинг бўлиниши ва чўкинди
ётқизикларнинг қалинлигида кўринади. Ер пўсти тебранма ҳаракатларини
ўрганиш усуллари Ер пўсти ҳаракатларининг давом йилигига қараб танланади.
•Яқин замонларда (ва тарихий,
голоцен
даври -10
минг йил
) намоён бўлган
ҳаракатлар -
геодезик асбоблар
(нивелир, теодолит, футшток, деформометр),
археологик ва геоморфологик усуллар б-н, янги даврдаги (25-40 млн. йил олдин)
Ер пўсти тебранма ҳаракатлари геоморфологик ва геологик усуллар б-н, Ер
пўстининг қад. (неогендан олдинги) тебранма ҳаракатлари асосан геологик
усул
билан ўрганилади.

---