Ergashxodjaeva Sh. Dj., Qosimova M. S

Tashkiliy-iqtisodiy usullar. Tabiiyki, butun biznes-struktura kommunikativ 
qadamlar bilan muvofiqlashtirilgan bo‘lishi zarur. Agar tovarlar sotishda ularni sotish 
mumkin bo‘lgan tezlik baholanmagan va tovarda sotuvda bo‘lmaydigan bo‘lsa, butun 
reklama faoliyati samarasiz bo‘lib chiqadi. Agar kompaniya qurilish uchun ruxsat 
olishga harakat qilayotgan bo‘lsa, qurilish esa mablag‘lar yo‘qligi tufayli 
boshlanmasa – shunchalik mashaqkat bilan tashkil qilingan kommunikativ kanal 
barbod bo‘ladi. mijozlarga chegirmalar tizimi ko‘rinishida taqdim etiladigan sof 
iqtisodiy foyda raqobatli ustunlikka aylanishi mumkin. 
2. 
Axborot-reklama usullari. Bu usullar qatoriga yakuniy iste’molchi uchun 
ham (reklama va h.k.), korporativ mijozlar uchun ham (tijorat takliflari, taqimotlar), 

---

203 
keng jamoatchilik uchun ham mo‘ljallangan imidj va nufuzni shakllantirish bo‘yicha 
tadbirlarni kiritish lozim. Bu ATL va BTL tadbirlari butun doirasidir. 
3. 
SHaxslararo munosabatlar (aloqalar) o‘rnatish usullari. Bu usullar tashqi 
muhit bilan ham, korxona ichida ham marketing strategiyasini amalga oshirish, 
«ko‘maklashuvchi» shaxslar bilan o‘zaro aloqalarni yo‘lga qo‘yish ularga bog‘liq 
bo‘lgan ish aloqalari etikasini – o‘ta tartiblilik va «nozik» kommunikativ 
texnologiyalar talab qiladigan narsalarni ko‘zda tutadi. Aslida yolg‘izgina o‘z 
sohasini yaxshi biladigan «itargich» (amaldorlar doirasidagi lobbichi) oqibatda 
qolgan barcha tarkibiy qismlarni (ham moliya, ham moddiy ta’minot) ta’minlagan 
holda «nolinchi» loyihaning yagona resursiga aylanishi mumkin. Va aksincha, 
ko‘plab ajoyib tarzda (texnologik va moliyaviy jihatdan) jihozlangan korxonalar 
korxona egasining shaxsiy xususiyatlari tufayli rivojlanishda to‘xtalib qolishi 
mumkin. 
4. Yuridik usullar – kompaniyalarni qo‘shib olish va birlashtirish 
jarayonlarining faollashuvi (axborot-reklama, tashkiliy-iqtisodiy boshqa jarayonlar 
bilan birgalikda kuzatiladigan) ushbu usullarni integratsiyalangan marketing 
kommunikatsiyalari qurollari qatoriga kiritish zarurligidan dalolat beradi. IMK 
mutaxassisining huquqiy jihatdan savodxonligi ta’lim tizimida ko‘zda tutilgan 
bo‘lishi lozim. 
Marketing kommunikatsiyalari kompleksini tashkil qilishning bir nechta 
asosiy tamoyillarini ajratib ko‘rsatish mumkin. 
1. Sinergizm. Yuqorida sanab o‘tilgan barcha omillarni muvofiqlashtirish va 
barcha elementlarni o‘zaro qo‘llab-quvvatlashni integratsiyalangan marketing 
kommunikatsiyalari tashkil qilishning asosiy tamoyili deb hisoblash mumkin. 
Birgalikdagi kommunikativ harakatlar ularning yig‘indisini chiqarishdan ko‘ra 
ko‘proq samara beradi. 
Integratsiyalashgan marketing kommunikatsiyalarining bitta elementi– original 
distributiv tarmoq tashkil qilish orqali marketing strategiyasini muvaffaqiyatli 
amalga oshirish uchun butun kommunikatsiyalar kompleksi barpo etiladi. 

---

204 
2. 
Hamkorlik qilish uchun ochiqlik, ittifoq tuzishga, marketing dasturlari 
byudjetlarini optimallashtirishga tayyorlik. Turli hamkorlar bilan gorizontal 
kommunikatsiya biznesni yanada barqaror qiladi, shu sababli hamkorlik qilish uchun 
ochiq bo‘lish zarur. 
3. 
Tezkorlik. Bu erda gap strategik kommunikatsiyalar uchun ham maxsus 
tashabbus ko‘rsatilgan, ham beixtiyor ravishda yuzaga keladigan hodisalar haqida 
boradi. To‘g‘ri ifodalangan har qanday axborot hodisa uchun axborotga oid sabab 
bo‘lishi mumkin. Bu hodisa integratsiyalangan marketing kommunikatsiyalari 
kompleksini shakllantirish uchun sabab bo‘lishi mumkin. Axborotga oid sabab ichki 
axborot oqimlarining istalgan bo‘linmasidan kelib chiqishi mumkin (maxsus 
tashabbus ko‘rsatiladigan sabablarni aytib o‘tirmasak ham bo‘laveradi).
4. 
Personallashtirish. 
Hozirgi 
kunda 
har 
qanday 
sotuvlarni 
optimallashtiradigan ko‘plab konsepsiyalar ishlab chiqilgan (jumladan, g‘oyalarni 
sotish shaklida – muzokaralar jarayoni sifatida). Nima sotilayotgani muhim emas: 
g‘oyami, xizmatmi, asbob-uskunami yoki birlamchi zarurat predmetlarimi, lekin 
savdo madaniyati, sotuv taktikasi va strategiyasini bilish personalizatsiya 
tamoyillarini hisobga olgan holda kommunikatsiyalar tizimini barpo etishda ham, 
mutaxassis tayyorlashda ham ko‘zda tutilishi zarur. Zamonaviy marketing 
munosabatlariga xos xususiyat – personalizatsiya, har bir alohida mijoz bilan 
personal munosabatlarni yo‘lga qo‘yish hisoblanadi. 
Kommunikatsiyaning asosiy shakli bu reklamadir. 
Reklama agentligi - bu reklama beruvchilar uchun ixtisoslashtirilgan xizmat 
turlarini taklif etuvchi vositadir. Boshqacha qilib aytganda, reklama agentligi bu 
ijodiy xodimlar va tijoratchilardan iborat, mustaqil korxonadir. U o‘z tovari uchun 
xaridor qidirayotgan buyurtmachilarga reklama tayyorlaydi va uni reklama 
vositalarida joylashtiradi. 
Reklama vositalari-ommaviy axborot (televizor, radio, ro‘znoma, jurnal), 
qaysiki reklama murojaatlarini keng tinglovchilar ommasiga etkazuvchi reklama 
mutaxassislaridir. Jurnal, ro‘znomalar, televidenie va radiostansiyalar o‘zlarining 

---

205 
noreklama mazmuniga kerakli tinglovchilarni jalb qiladi, reklama beruvchilar esa 
ularga murojaat etish imkoniyatiga ega bo‘ladi. 
Boshqa reklama vositalari esa ma’lum darajadagi kishilarni o‘ziga jalb etish 
maqsadida reklama murojaatlariga (to‘g‘ri aloqa reklamasi, maketlar, jamoat 
transportidagi turli yozuvlar, savdo binolarini reklama jihatidan bezash) tayanadilar. 
Reklama- bu ommani xabardor qilish usulidir. Iste’molchilar bilan yaqin aloqa 
o‘rnatishda ommaviy axborot vositalari unga yordam qiladi. 
Savdo reklamasining o‘ziga xos xususiyati xaridorni chorlash va chiqarishdan 
iborat. SHu bilan birga, savdo reklamasi aholi salomatligi yo‘lida tovarlarning ayrim 
turlarini iste’mol qilishni ko‘paytirish maqsadida ularga ta’sir o‘tkazish vositasidir. 
Xalqning turmush darajasi osha borishi, savdoga bo‘lgan talablar kuchayishi va 
ko‘pincha yangi talablar qo‘yilishi reklama bilan bog‘liqdir, chunki savdo xalq 
iste’molini qondirish jarayonidir. 
Reklama savdo madaniyatini oshirishga ko‘maklashmog‘i lozim. Reklama 
yaxshi yo‘lga qo‘yilgan bo‘lsa, xaridorlar o‘zlariga zarur tovarlarni tez topib, oson va 
ko‘p vaqt sarflamay sotib oladigan bo‘ladilar. SHu tariqa tovarni sotish tezlashadi, 
savdo xodimlari mehnatining samaradorligi ortadi, muomala chiqimlari kamayadi. 
Savdo reklamasi alohida hammaga ma’lum bo‘lgan ba’zi bir tovarlar to‘g‘risida 
foydali ma’lumotlar berish, shu tovarlarning xususiyatlari, qimmatli jihatlari, ularni 
ishlatish usullarini tushuntirishi kerak.