Ergashxodjaeva Sh. Dj., Qosimova M. S

Bozorga kirish 
Bozorni rivojlantirish 
ya
ngi
Tovarni ishlab chiqarish 
Diversifikatsiya 
6.6-rasm. I. Ansoff matritsasi 
Quyidagi 6.7 – rasmda Porterning besh raqobat kuchlari keltirilmoqda.
6.7-rasm. PORTERning besh raqobat kuchlari 
O‘rnini
bosadiganlar 
•
Tovarning 
o‘rnini 
bosadiganlar 
tomonidan 
xavf-xatari 
Potensial 
raqobatchilar 
•
Yangi 
raqobatchilarning 
maydonga chiqish xavf-xatari 
Etkazib
beruvchilar 
•
Etkazib
beruvchilarning 
savdolashish 
qobiliyati 
Xaridorlar 
•
Xaridorlarning
savdolashish 
qobiliyati 
O‘z sektoringizdagi
raqobatchilar 
•
Harakatdagi firmalar 
o‘rtasidagi 
o‘zaro 
raqobat 

---

112 
«Boston konsalting guruhi qolipi» orqali bozorda foyda olish, korxona faoliyat 
ko‘rsatadigan hududlardan eng samarali strategik xo‘jalik bo‘limlarini tanlash bilan 
amalga oshiriladi. Bu quyidagicha ifodalangan. 
Nis
biy
boz
or
ulus
hi
Nisbiy bozor ulushi 
yuqori 
past 
yuqor
i 
“Yulduzlar” 
“So‘roq belgisi” 
pa
st
“Sog‘in sigirlar” 
“Itlar” 
6.8-rasm. BKG matritsasi 
Birinchi hudud - «yulduzlar» (katta talab va bozorda yuqori ulushga erishilgan). 
Bu hududni e’zozlab, yanada mustahkamlash choralari ko‘riladi. Bozordagi ulushni 
saqlash uchun narxlarni pasaytirish, reklama xarajatlarini ko‘paytirish, mahsulot 
turlarini ko‘paytirish va boshqalar amalga oshiriladi. 
Ikkinchi hudud - «sog‘in sigirlar» (past talab, ammo bozorda firmani ulushi 
yuqori). Bu hududga qattiq nazorat o‘rnatiladi. 
Uchinchi hudud - «qiyin tarbiyali bolalar» (talab yuqori, ammo bozorda ulush 
kam). Bu hudud imkoniyatlarini o‘rganish va «yulduzlar» hududi darajasiga 
ko‘tarilishi ehtimoli bormi yoki yo‘qmi? Kerak bo‘lsa, harakatni ko‘paytirish zarur. 
To‘rtinchi hudud - «itlar» (past talab va bozorda kam ulush). Agar bunday 
hududni egallab turishga keskin sabab bo‘lmasa, undan qutulish kerak. 
Marketing strategiyasida jahon amaliyotida General Electric biznes – portfel 
matritsasidan ham foydalaniladi. Boshqacha aytganda, “Bozorning jalb etuvchanligi 
– raqobatli pozitsiya” matritsasi ham deb yuritiladi. U quyidagi ko‘rinishga ega 
bo‘ladi. 

---

113 
Biznes samaradorligi 
Kuchli 
O‘rtacha 
Kuchsiz 
B
oz
or
ning
jalb
e
tuvcha
nli
gi
yuqor
i 
Himoyalangan pozitsiya 
Ishlab chiqarishni 
kengaytirishda 
investitsiyalar 
Ishlab chiqarishni 
tanlanma kengaytirish 
o‘
rtac
ha
Ishlab chiqarishni 
tanlanma kengaytirish 
Tanlash, yoki daromadga 
mo‘ljallangan boshqarish 
Cheklangan kengayish, 
yoki “Hosilni yig‘ib 
olish” 
pa
st
Himoya va qayta 
mo‘ljalni olish 
Daromadga mo‘ljal olish, 
boshqarish 
Tugatish