Gidroenergetika. Dunyodagi gidravlik energiyaning iqtisodiy potensiali 8100 tVt.s ga baholanadi. Barcha gidrostansiyalarning o‘rnatilgan quvvati 669 tVt ni tashkil etadi, ishlab chiqariladigan elektr energiya esa 2691 tVt.s.ni tashkil etadi. Shunday qilib, iqtisodiy potensial 33% ga etadi. Kichik gidroenergetikadagi dunyo bo‘yicha etakchi Xitoy hisoblanib, u erda 1950 yildan 1996 yilgacha kichik GES larning umumiy quvvati 5,9 dan 19200 mVt gacha o‘sdi. Yaqin o‘n yillikda Xitoyda yiliga 100 mVt gacha quvvatni kiritgan va uni yanada oshirish maqsadida ishlarni olib bormoqda. Shu kecha kunduzda Xitoyda yangi “uch dara” (tri uщelya) nomli juda katta gidroelektrostansiya qurilgan. Bu GES quvvati 22,4 gVt ni tashkil etib, jahonda eng katta GES hisoblanadi. Bir qator Yevropa davlatlari shu qatori, Avstraliya, Finlyandiya, Shvetsiya va boshqa davlatlardagi kichik GESlar samarali ishlayapti. - Geotermal energetika. Geotermal elektr stansiyalar (geoGES)ning o‘rnatilgan quvvati 1970 yilda 678 dan 2000 yilda 8000 mVt gacha Filippin-1909, Italiya-785, Meksika-755, Indoneziya-589 mVt (Rossiya-23 mVt). Oxirgi 30 yil ichidagi geoGESlar quvvatining yillik o‘sishi 8,6 ni tashkil etdi. Geotermal issiqlik qurilmalarini o‘rnatilagn quvvati oxirgi 20 yil ichida 1950 dan 17175 mVt gacha o‘sdi.
- Biomassa energiyasi. Biomassa energiyasidan foydalanish bir necha yo‘nalish bo‘yicha amalga oshiriladi: biogaz ishlab chiqarish, qattiq maishiy chiqindilar (QMCH)dan energetik foydalanish, yog‘och yoqilg‘i va torfdan foydalanish. Biogaz va o‘g‘it ishlab chiqarish:
- Umumiy miqdori 6 mln. donadan oshadigan xususiy dehqon fermerlik xo‘jaliklarining qishloq xo‘jalik va maishiy chiqindilarni qayta ishlash bo‘yicha kichik qurilmalar (bu yo‘nalish ayniqsa Xitoy va Hindistonda rivojlangan);
- Shahar va sanoat oqova suvlarini to‘kish bo‘yicha aralash qurilmalar (dunyoda 100 ta yangi qurilma) va shahar oqava suvlarini qayta ishlash bo‘yicha katta qurilmalarda (10000 ortiq qurilmalar);
- Qishloq xo‘jaligi, chorvachilik va fermer xo‘jaliklari mahsulotlari chiqindilarini qayta ishlash bo‘yicha fabrikalar (Yevropada 50 dan ortiq fabrika)quvvatli aralash qurilmalarda amalga oshiriladi.
- Yuqorida ko‘rsatilgan qurilmalarda olingan biogaz turmushda, suv isituvchi va bug‘ qozonlarida, shuningdek, elektr energiya ishlab chiqaruvchi dizel generatorlarda ishlatiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
