Eritmalarni hosil bo‘lishi va ularning konsentratsiyalari. Dispers sistemalarning umumiy xarakteristikasi va sinflanishi. Geterogen va gomogen dispers sistemalar. Eritmalar va ularning hosil bo‘lish jarayonlari

Masala. 100 g eritma tarkibida 25 g BaCl₂ bor. Eritmadagi BaCl₂ ning massa ulushini aniqlang.
Yechish: = = 0,25 yoki 25%.
2-usul:

Masala. 20% li 71 g eritma tayyorlash uchun zarur bo’lgan Na₂SO₄ ∙ 10H₂O va suvning massalarini toping.
Yechsh: 20% li eritma tayyorlash uchun kerak bo’ladigan Na₂SO₄ ning massasini topamiz:
dan = = = 14,2 g.
Necha gramm kristallogidrat (Na₂SO₄ ∙ 10H₂O) tarkibida 14,2 g Na₂SO₄ borligini hisoblaymiz:
M_r (Na₂SO₄ ∙ 10H₂O) = 322 g/mol
322 g Na₂SO₄ ∙ 10H₂O tarkibida 142 g Na₂SO₄ bor
x g Na₂SO₄ ∙ 10H₂O tarkibida 14,2 g Na₂SO₄ bor
x = = 32,2 g Na₂SO₄ ∙ 10H₂O
Suvning massasini topamiz:
m_eritma = + ; m = 71 – 32,2 = 38,8 g.
2- usul: Na₂SO₄ ∙ 10H₂O dagi Na₂SO₄ ning massa ulushini topamiz:

Hisoblab topilgan va masala shartidagi qiymatlarni diagonalga qo’yamiz:



• Erigan moddaning hajmiy ulushi - erigan modda hajmining eritma umumiy hajmiga nisbati bilan ifodalanadi:

V₁ - erigan moddaning hajmi, V₂-erituvchining hajmi, V₁+V₂-eritmaning hajmi.
• Erigan moddaning mol (molyar ) ulushi - erigan modda miqdori (mol) ning eritmadagi barcha komponentlari mol miqdorlari yig’indisiga nisbatiga teng:

• Eritma bug’latilganda hosil bo’ladigan eritmaning massa ulushi quyidagi formula yordamida topiladi:

m₁ –boshlang’ich eritmada erigan moddaning massasi.
m-eritmaning massasi, -boshlang’ich eritmada erigan moddaning massa ulushi, -boshlang’ich eritma bug’latilganda massaning kamayishi, - eritma bug’latilgandan keyin hosil bo’lgan eritmaning massa ulushi.
Masala. 60 g 5% li eritma bug’latilganda 50 g eritma hosil bo’lgan. Olingan eritmaning massa ulushini toping.
Yechish: C_% = dan bu yerda ∆m = 60-50 = 10.
• Eritmani konsentrlash ya’ni yuqori konsentratsiyali eritma olish uchun quyidagi formuladan foydalaniladi:

Masala. 10% li eritma hosil qilish uchun 90 g 8 % li KCℓ eritmasiga necha gramm tuz qo’shish kerak?
Yechish: 2 g KCℓ .
2-usul. Masalani diagonal usul bilan yechamiz:

• Eritmani suyultirish uchun ya’ni yuqori konsentratsiyali eritmadan past konsentratsiyali eritma olishda quyidagi formuladan foydalaniladi:
yoki ;
va - birinchi va ikkinchi eritmalarning massalari; va -zichliklari.
Masala. 3 ℓ 6% li (ρ = 1,048) kaliy gidroksid eritmasini tayyorlash uchun 50% li (ρ = 1,538) kaliy gidroksid eritmasidan qancha hajm kerak bo’ladi?
Yechish: V₁ = dan V₂ = = = 245,3 ml.
Masala. 15 kg 35% li eritmadan 20% li eritma tayyorlash uchun qancha suv kerak bo’ladi?
Yechish:
B = m bu yerda B – suvning massasi; C₂ – mavjud bo’lgan eritmaning konsentratsiyasi; C₁ – tayyorlash kerak bo’lgan eritmaning konsentratsiyasi; m – mavjud bo’lgan eritmaning massasi.
B = 15 ∙ = 11,25 kg suv.
2-usul: Diagonal usulda yechilishi: