Eritpe – eritiwshi, erigen zat hám olardıń óz ara tásirlesiw ónimlerinen ibarat bir jınıslı quram

Formulalar boyinsha esaplawlar. Eritpelerge tiyisli esaplawlar temasın oqıtıw metodikası.
Reje :
1. Eritpeler haqqinda tusinik
2. Eritpeler turleri
3. Temaǵa tiyisli maseleler sheshiw
4. Aqılıy hújim metodı
Eritpe – eritiwshi, erigen zat hám olardıń óz ara tásirlesiw
ónimlerinen ibarat bir jınıslı quram.
Eritpede zat molekula yamasa atom ólshemlerinde bolǵanı ushın eritiwshi molekulaları arasında bólistirilgen hám tarqalǵan boladı. Mısalı, aptekalardaǵı yodtıń spirttegi eritpesinde yod molekulaları spirt molekulaları arasında tarqalǵan boladı. Bul eritpe tınıq, filtrden ótkerilgende hesh nárse qalmaydı. Bul eritpeler haqıyqıy eritpeler dep ataladı.
Eritpeler suyıq, qattı, gaz tárizli boladı. Suyıq eritpelerge: duz, qant, spirttıń suwdaǵı eritpesi; qattı eritpelerge: metallardıń qospalari, altın buyımları, dyuralyumin; gaz tárizli eritpelerge: hawa yamasa gazlardıń basqa aralaspaları mısal bola aladı.
Eritpelerdiń payda bolıw procesinde jıllılıqtıń jutılıwı yamasa bóliniwi bayqaladı. Eritpeler elektr tokın ótkeriwi yamasa jaqsı ótkermewi
múmkin.
Eritpeler mexanikalıq aralaspalardıń da, ximiyalıq birikpelerdıń de
qásiyetlerine iye boladı.
Eritpelerdiń qásiyetleri

Mexanikalıq aralaspa		Eritpeler	Ximiyalıq birikpe
Ózgeriwsheń quramı		Ózgeriwsheń quramı	Turaqlı quramı
Payda bolǵanda jıllılıq shıǵıw yamasa jutılıwı baqlanbaydı		Payda bolıwı jıllılıq shıǵıwı yamasa jutılıwı menen júz bermeydi
	Quram bóleklerdi fizikalıq usıllardıń járdeminde ajıratıw múmkin		Quram bóleklerin fizikalıq usıllardıń járdeminde ajıratıp bolmaydı

Eritpelerdi ámeliy iste qollanıwda erigen zattıń sol eritpe massasınıń qansha muǵdarın quraytuǵınlıǵın biliw ulken áhmietke iye.
Eritpe quramın hár túrli usıllar menen ólshew yamasa ólshemli
(koncentraciyalar) shamalar menen ańlatıw múmkin.
Eritpenıń quram bólekleri degenimizde aralastırılıwdan eritpe payda bolatuǵın taza zatlar túsiniledi. Bunda kóbirek muǵdardaǵısın eritiwshi, al azıraq muǵdardaǵısın bolsa erigen zat dep qabıl etiledi.
Taza suyıqlıq hám qattı zatlardan eritpe payda etiwde, ádette, suyıq komponent eritiwshi dep qabıl etiledi. Belgili bir massa yamasa
kólemdegi eritpede erigen zattıń muǵdarına onıń koncentraciyası dep
ataladı hám onı ańlatıwda hár túrli ólshemlerden paydalanıladı.
Ádette ximiyada koncentraciya 1 awırlıq bólegi eritpede bolatuǵın
erigen zattıń massa úleslerinde, 100 g eritpede bar erigen zat procentlerinde, 1 l eritpede bar erigen zattıń molleri yamasa ekvivalentleri
arqalı ańlatıladı.
Aldınǵı temada aytıp ótkenimizdey, eritpe quramın ańlatıwda
komponentler tábiyatı hám muǵdarı kórsetiliwi kerek.
Ximiyada kóbinese tóyınbaǵan eritpelerden paydalanıladı.