Эркаев Renessans indd

Янги Ўзбекистон: мўлжал – Учинчи Ренессанс
8
нини таъкидлайди. У Ўрта Шарқ Уйғониш даврини 
Алишер Навоий замонасигача чўзади.
1
Жавоҳирлаъл 
Неру Бобурни ҳам Ренессанснинг типик вакили деб 
баҳолаган эди. 
XVI аср 30–40 йилларида бизда анъанавий жамият 
узил-кесил қарор топди. Илмий, бадиий изланишларда 
ижтимоий эҳтиёж пасайиб кетди. Ўтмиш ютуқлари ол-
дида қуллиқ қилиш, уларни идеаллаштириш ва фақат 
такрорлашга уриниш, янгиликларга салбий муносабат 
шаклланди. Аста-секин чуқур турғунлик ва инқироз 
бошланди. Улар нохуш ижтимоий-иқтисодий, сиёсий, 
диний-мафкуравий, регионал низолар ва айирмачилик 
каби сабаблар билан қўшилиб, қолоқ бўлиб қолиши-
мизга, XIX аср иккинчи ярмида миллий мустақилли-
гимизни йўқотишга олиб келди. Ўтмишдан биринчи 
бўлиб теран тарихий хулоса чиқарган жадид боболари-
миз эди. Улар таклиф қилган ислоҳотлар миллатни қай-
та уйғотиш, тараққиёт томон буришни кўзлади. Аммо
мустабид ҳокимият жадидлар ҳаракатини авж олмас- 
дан бўғиб қўйди. Давлатимиз раҳбари афсус билан эъти- 
роф этганидек: «Аввал чор ҳукумати, кейинчалик со-
вет ҳукумати уларни аёвсиз қувғин ва қатағон қилди. 
Шу тариқа миллий уйғониш ва тараққиёт ҳаракати 
эл-юртимиз учун армон бўлиб қолди» («Халқ сўзи»,
1 октябрь 2020 йил).
Мустақилликка эришгандан кейин дастлаб чорак 
аср давомида миллий тикланиш билан шуғулланишга 
тўғри келди. Эндиликда миллий тикланишдан миллий 
юксалишга ўтганимиздан кейин, учинчи Ренессанс 
пойдеворини яратишни давлат раҳбари стратегик вази-
фа этиб қўйди. Ҳақиқатан, тарихан олганда биз икки ре-
нессансни бошдан кечирдик: биринчиси IX–XII асрлар, 
1 
Н.И. Конрад. Избранные труды. Литература и искусство. – М.: 
1978. – С. 90–144.

---

Сўзбоши
9
иккинчиси XIV аср охирги чораги – XVI аср биринчи 
чораги. Биринчи Ренессансда юртимиздан Фарғоний, 
Хоразмий, Форобий, Беруний, Ибн Сино, Юсуф Хос 
Ҳожиб, Маҳмуд Кошғарий, Аҳмад Югнакий, Маҳмуд 
Замаҳшарий каби буюк даҳолар, буюк муҳаддислар –
Бухорий, Термизий, мутакаллимлар Мотуридий ва 
Абул Муин Насафий ва бошқа атоқли дунёвий ва диний 
алломалар шуури оламни ёритди.
Иккинчи Ренессансда – Улуғбек, Ғиёсиддин Жам-
шид Коший, Қозизода Румий, Али Қушчи, Саккокий, 
Лутфий, Жомий, Навоий, Беҳзод, буюк меъморлар, 
бастакорлар, мусаввирлар, тарихчилар чиқиб, бугун 
ҳам дунёни лол қолдираётган асарлар яратдилар.
Ҳар икки Ренессанс даврида биз дунёнинг илғор, 
мутараққий халқлари қаторида эдик. Агар яна шун-
дай даражага эришмоқчи бўлсак, учинчи Ренессансни 
амалга оширмоғимиз зарур. Бунинг учун аввал унинг 
пойдеворини яратиш талаб этилади. Учинчи Ренессанс 
пойдеворини яратиш миллий юксалиш, янгиланаётган 
Ўзбекистон миллий ғоя концепциясининг назарий ва 
амалий мазмунига айланиши керак. 
Миллий тикланишдан – миллий юксалиш сари ғоя- 
сига конкрет мазмун, пировард мақсад бағишлаб, жон-
лантириш учун уни Учинчи Ренессанс ғояси билан 
боғлаш, муштараклаштириш зарур. Фақат Учинчи 
Ренессансни амалга ошириб, биз аввалги шиоримиз – 
озод ва обод Ватанда эркин ва фаровон ҳаётни барпо 
эта оламиз. Учинчи Ренессанс пойдеворини яратишни 
бош ғоямиз миллий тикланишдан – миллий юксалиш 
сари ғоясининг стратегик мақсади деб эълон қилиш 
мақсадга мувофиқ.
Миллий ғоя жорий вазифаларни эмас, балки та- 
рихий олий мақсадни ифодалайди. Шу маънода Учин- 
чи Ренессанс пойдеворини яратиш ғояси халқимиз- 
2 – А.Эркаев

---