Эркин иқтисодий ҳудудлар

“Silikon (Kremniy) vodiysi” deb nom olgan mazkur ilmiy park sanoatning 
ilmiy sig„imli sektorini rivjlantirishda fenomenal natijani taqdim etdi. 
Texnoparkning zamonaviy Yevropa modeli unda o„nlab kichik firmalarni 
(jamoaviy xizmatlar tizimining barcha afzalliklaridan samarali foydalanuvchi bu ko„p 
sonli yangi kichik va o„rta inovatsion korxonalarning shakllanishiga imkon beradi) va 
bir qator ta‟sischilarni joylashtirishni nazarda tutadi (bu boshqaruv mexanizmi bitta 
ta‟sischi 
bilan 
boshqarish 
mexanizmidan 
murakab 
hisoblanadi, 
biroq, 
moliyalashtirishga imkon topishda juda qulay hisoblanadi). 
Bugungi kunga kelib texnoparklar oliy ta‟lim, fan, sanoat, tadbirkorlik, 
moliyalashtirish manbalari, mintaqaviy va mahalliy hokimlik organlari kabilar 
integratsiyasining yangi shakli va tarkibi sifatida mintaqaning va iqtisodiyotning 
innovatsion rivojlanishini ta‟minlash imkoniyatlarini taqdim etadi. 
Texnoparklarning AQShda tashkil etilishi stixiyali tarzda, sekin-astalik bilan 
yuz bergan bo„lsa, o„tgan asrning 70 yillaridan boshlab G„arbiy Yevropada ular jadal 
tashkil etila boshlandi. 
Yaponiyada esa texnoparklarning tashkil etilishi boshidan boshlab davlatning 
strategik maqsadiga aylandi va aniq davlat dasturlari (rejalari) asosida rivojlanib 
kelmoqda. 
AQShda 2-Jahon urushidan keyin mamlakatning G„arbiy qirg„og„ida, 
Koliforniya shtatida bir qator korxonalar hukumatdan elektron qurilmalar tarkibiga 
kiruvchi mahsulotlarning yangi turlarini yaratish bo„yicha buyurtmalarni olishdilar. 
Buning uchun tadqiqotlar olib borish va yangi mahsulotlar turlarini yaratish 
lozim edi. Bu esa texnoparklarga bo„lgan ehtiyojni oshirdi va ularning tashkil etilishi 
keng tus olishiga sabab bo„ldi. 

---

260 
G„arbiy Yevropada birinchi oliy ta‟lim texnoparki 1947 yilda Boston shahrida 
paydo bo„ldi. Uning o„n yillik faoliyatlari va keyingi yuzaga kelgan oliy ta‟lim 
texnoparklari XX asr 70 yillaridan boshlab sezilarli darajada o„sishga erishib bordilar. 
Bugungi kunga kelib AQShda texnoparklar 200 dan ortiqni tashkil etsa, 
Yevropada 1500 dan ortiq turli innovatsion markazlar va 260 dan ortiq ilmiy-texnik 
parklar faoliyat ko„rsatmoqda. 
AQShda texnoparklarning ikkita turi mavjud: 
- ayrim shaxslar yoki xususiy tashkilotlar tashabbusi bilan tashkil qilingan 
texnoparklar; 
- ayrim shtatlar hukumatlarining qarori bo„yicha tashkil qilingan texnoparklar. 
Ikkinchi turdagi texnoparklar hozirgi kunda ham yaratilmoqda, ammo, eng 
mashhur va samarali texnoparklar birinchi turga mansub. Ulardan quyidagilarini 
ajratish mumkin: 
- “Silikon vodiysi” (Kaliforniya); 
- “128 Boston yo„nalishi” (Massachutis texnologik universiteti va Garvard 
universiteti yaqinida); 
- “Uchburchak - park” (Shimoliy Karolina). 
Ushbu uchta texnopark bunday markazlarning nafaqat AQSh, balki chet elda 
ham tashkil etilishining modellari sifatida xizmat qiladi. 
Texnoparklarni tashkil etishda turli xarajatlar – investitsiyalar talab etiladi. Bu 
uning maydoni, davlat, qurilishlar hajmi, risk darajasi kabilarga ham bog„liq. 
Masalan, AQShda o„rtamiyona texnoparklarni tashkil etishga kamida 10-12 mln. 
AQSh dollari, Buyuk Britaniyada – 800 ming AQSh dollari, Polshada – 200-300 
AQSh dollari kerak bo„ladi. 
Texnoparklarni moliyalashtirish turli xil manbalardan amalga oshiriladi: 
- universitet va xayriya jamg„armalari tomonidan ta‟sis etilgan fondlar 
hisobidan; 
- mahalliy hokimiyat mablag„lari hisobidan; 
- federal muassasalar va vazirliklar mablag„lari hisobidan; 
- sanoat firmalari mablag„lari hisobidan 
- shaxsiy mablag„lar hisobidan.
Texnoparklarning ayrimlari daromad asosida faoliyat yuritsa, ayrimlari 
daromadsiz tashkilotlar hisoblanadi.