Эркин иқтисодий ҳудудлар

11.3-jadval. 
Soliqlar to„lash bo„yicha birinchi yigirmatalik mamlakatlarning reytingdagi o„rni
105
 
 
№ Mamlakatlar 
Umuman 
soliq 
to„lashning 
osonligi 
Soliq 
to„lovlarining 
soni 
Soliq 
majburiyatlarini 
bajarish uchun 
vaqt 
Umumiy 
soliq 
yuki 
1 
Maldiv orollari 
1 
1 
1 
2 
2 
Singapur 
2 
5 
3 
14 
3 
Gonkong 
(XXR) 
3 
3 
13 
15 
4 
BAA 
4 
31 
2 
3 
5 
Ummon 
5 
31 
5 
11 
6 
Irlandiya 
6 
15 
9 
23 
7 
Saudiya 
Arabistoni 
7 
31 
12 
5 
8 
Quvayt 
8 
31 
26 
4 
9 
Yangi 
Zelandiya 
9 
10 
7 
45 
10 Kiribati 
10 
7 
28 
31 
11 Mavrikiy 
11 
7 
52 
12 
12 Buyuk 
Britaniya 
12 
10 
22 
52 
13 Daniya 
13 
15 
37 
40 
14 Botsvana 
14 
46 
39 
8 
15 Shveytsariya 
15 
68 
6 
24 
16 Norvegiya 
16 
3 
16 
86 
17 Lyuksemburg 
17 
58 
4 
47 
18 Vanuatu 
18 
83 
28 
1 
19 Iordaniya 
19 
72 
20 
27 
20 Latviya 
20 
7 
78 
37 
Jadvaldan ko„rinib turibdiki, qulay soliq muhiti bo„yicha dunyoning birinchi 
yigirmataligiga yetakchi Yevropa mamlakatlari (offshor soliq rejimlarining ayrim 
unsurlari qo„llaniladigan Buyuk Britaniyadan tashqari) va shuningdek, AQSh va 
Yaponiya kirmaydi. 
Mutaxassislarning fikricha, offshor hududlar sog„lom soliq raqobatiga 
ko„maklashadi, budjetning xarajatlar qismini ko„paytirishga to„sqinlik qiladi. Oxir-
oqibatda ular iqtisodiy o„sishni va raqobat rivojlanishini rag„batlantirib, jahon 
iqtisodiyotini globallashuvining ajralmas unsuriga aylanadi. M.Desai, K.Folli va 
Dj.Xayns ta‟kidlashicha, “agar hozirgi offshor moliyaviy markazlar bekor qilinsa, 
105
Paying Taxes 2008. The Global Picture. PriceWaterhouseCoopers. The World Bank. 2007. P. 47-49. 

---

331 
ularning o„rniga o„xshash narsa o„ylab topish zarur bo„ladi”. 80-90 yillarda AQSh 
TMKlarining 
faoliyati 
misolida 
soliq 
gavanlarining 
offshor 
mamlakatlar 
iqtisodiyotidagi ijobiy ta‟sirini ko„rsatgan edi. Bu holatlarni ushbu mualliflar 
birinchidan, TMKni filiallarining bosh kompaniya daromadlariga yuqori xissa 
qo„shishi bilan, ikkinchidan, filallar o„z faolligini offshor moliyaviy markazlarga 
yo„naltirib, o„z mamlakati hududini investorlar uchun yanada jozibali qilishi bilan 
tushuntiradi. Bir qator mutaxassislar offshor hududlarni soliq raqobatida ishtirok 
etishini qoralash mumkin emas, deb hisoblaydi. B.Loginovning fikricha, offshor 
hududlar global iqtisodiyotda o„ziniing muhim vazifalarini bajarib, rivojlangan 
mamlakatlarning milliy kompaniyalarini faolligini rag„batlantiradi. Bunday 
kompaniyalar soliqqa tortiladigan bazani kamaytirib, ushbu mamlakatlarda ishlab 
chiqarish xajmini, bandlikni va boshqalarni oshiradi. Offshor kompaniyalarning 
ulkan xalqaro aktivlari faqat ro„yxatdan o„tkazilgan va xalqaro banklarning hisob-
kitoblari bo„yicha qayd etiladi. Amalda esa ularning asosiy qismi rivojlangan va 
qisman rivojlanayotgan mamlakatlar iqtisodiyotiga to„g„ri keladi
106
. 
Xaqiqatan ham, faqat soliqdan iqtisod qilish imkoniyatiga murojaat qilinsa, 
ko„pgina rivojlangan mamlakatlar offshor yurisdiksiyalari bilan raqobatda yutqazib, 
xorijiy investitsiyalarning chiqib ketishiga duch kelar edi. Lekin, xammasi, aksincha, 
barcha rivojlangan mamlakatlar hozirgi kunda xorijiy investitsiyalarni jalb qiluvchi 
markazlar bo„lib qolmoqda. 
Offshor yurisdiktsiyalar amalda onshor yurisdiktsiyalarni almashtirmaydi, balki, 
ularni to„ldiradi, ular o„rtasidagi o„zaro munosabatlar dunyodagi umumiy iqtisodiy 
faollikni oshiradi. Bundan tashqari, aynan past soliqli yurisdiktsiyalardan foydalanish 
yuqori soliq darajasiga ega bo„lgan mamlakatlarda joylashgan kompaniyalarning 
faoliyat yuritishiga yordam beradi. Buning natijasida, turli yurisdiktsiyalarning 
raqobati oqibatida ko„pchilik mamlakatlar biznesga soliq yukini kamaytirish bo„yicha 
choralar ko„radi. Jahon xo„jaligida yurisdiktsiyalar, shu jumladan, offshor hududlar 
o„rtasida, eng avvalo soliqqa tortish va umuman olganda biznes yuritish sharoitlarini 
erkinlashtirish borasida raqobat kurashi shubhasiz davom etadi.