Ернинг пайдо бўлиши, тузилиши ва кимёвий таркиби. Ер пўсти (литосфера) геокимёси

Yer po’stining kimyoviy tarkibi

Yer sharining va Yer po‘stining fizik hususiyatlari bilan bir qatorda uning kimyoviy tarkibi ham katta atsamiyatga egadir. Yerning kimyoviy tarkibini bilish uchun uni kimyoviy jihatdan analiz qilinadi. Buning uchun Yer po‘sti tashkil etgan jinslardan namuna olib tekshiriladi. Hozirgi vaqtda Yerning 16–20 km gacha bo‘lgan qatlamini tekshirish mumkin, undan chuqurdagi qatlamlarning tarkibi taxminiy, lekin juda muhim, ular geofizik usullarga asoslanib aniqlanadi. Yer sharining ustki qismi havo va suv qobig‘i bilan o‘ralgan bo‘lib, og‘irligi jihatidan bu ikkala qobiq Yer massasining 6,04%ini tashkil etadi. Yer massasining 93,06% esa har xil jinslardan iborat. Umuman, yer qobig‘ining kimyoviy tarkibini birinchi marta olimlardan F.U.Klark, V.I.Vernadskiy, A.Y.Fersman, V.M.Goldshmidt, P.N.Shervinskiy, A.P.Vinogradov, A.A.Yaroshevskiy, O.G.Soroxtin va boshqalar aniqlab bergan. Ular ilmiy adabiyotlardan foydalanib va 5000–6000 ga yaqin turli tog‘ jinslarini tadqiq qilib, yer po‘stining o‘rtacha kimyoviy tarkibini aniqlaganlar. Meteoritlarning kimyoviy tarkibi yer po‘stininig kimyoviy tarkibiga juda o‘xshashdir. Bu hol Quyosh sistemasidagi osmon jismlarining kimyoviy tarkibi bir-biriga o‘xshashligini ko‘rsatadi.

Elementlarning klarki deganda shu elementning yer qobig‘idagi atom og‘irligi bo‘yicha o‘rtacha foiz miqdori tushuniladi (taxminan 16 km gacha). Buni birinchi bo‘lib amerikalik olim F.U. Klark hisoblab chiqqanligi uchun shunday nom bilan ataladi.

Ер пўстининг кимёвий таркиби (% ҳисобида)

Компо-нентлар	Ф. Кларк бўйича	В. Гольдшмидт бўйича	А. Беус бўйича	Б. Лутц бўйича	А. Ронов ва А.Ярошевский бўйича
SiO2	60,3	60,5	60,6	63,0	59,3
TiO2	1,0	0,7	1,0	0,6	0,7
Al2O3	15,6	15,7	16,1	15,7	15,0
Fe2O3	3,2	3,3	3,1	2,1	2,4
FeO	3,8	3,5	-	4,0	5,6
MnO	0,1	0,1	0,2	0,1	0,1
MgO	3,5	3,6	5,3	3,6	4,2
CaO	5,2	5,2	3,8	5,0	7,2
Na2O	3,8	3,9	2,2	3,4	2,5
K2O	3,2	3,2	2,0	2,5	2,1
P2O5	0,3	0,3	0,2	-	0,2

.