“Ёш даврлар физиологияси ва гигиенаси”


Download 0.76 Mb.
Pdf ko'rish
bet28/50
Sana06.04.2023
Hajmi0.76 Mb.
#1335386
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   50
Bog'liq
Yosh davrlar fiziologiyasi va sport

БОШ СКЕЛЕТИ 
Бош скелети 2 кисмга ажратилади; мия кутиси суяклари ва (-оз 
суяклари. Болаларда бош склетининг юз қисми мия кутиси кисмига нисбатан 
кичикрок, боланинг ёши ортишикбилан бу фарк йуколиб боради. Бош 
скелети боланинг 2 ёшигача бир текис усади. Боланинг 1,5 ёшида калла 
суякларидаги ликилдоклар тулик суяклашади, 4 ёшида мия кутисининг 
чоклари ҳосил бўлади. Калла суяклари 3—4 ёшда, 6—8 ёшда, 11 —15 ёшгача 
тез ўсади. Бу ўсиш 20-30 ёшгача давом этади. 
УМУРТҚА ПОҒОНАСИ 
Умуртка поғонаси - алозкида умуртка суякларидан ва умурткалараро 
тоғайлардан ташкил топган. Умуртка поронаси скелетнинг ўки ва таянчини 
х,осил кклади ва оркка мияни турли ташқи таъсирдан саклайди. Умуртика 
канали юқоридан мия фиси бушлигига, пастдан думғаза суягининг тешиги 
билан тугайди. Умуртка поғонасининг ёнида умурткалараро тешик бўлиб, бу 
тешиклардан орка мия нервлари, кон томирлари ва лимфа томирлари 
киради ва чикади. Умуртқа погонаси 33-34 умурткалардан ташкил топган 
бўлиб, бўлардан 7 таси буйин, 12 та кукрак, 5 та бел, 5 та думғаза ва 4—5 та 
дум умурткаларидир. Катта одам умуртка погонаси "4 та эгриликдан иборат. 
1—чи эгрилик буйин кисмида олдинга караб буртиб чиққан. 2-чи эгрилик 
кукрак кисмида оркага қараб, 3— чи эгрилик бел кисмида олдинга караб. 
4—чи эгрилик дум ва думгаза кисмида оркага ткараб буртиб чвққан. Борча 
ёшининг охирида умуртка поюнасининг эгриликлари хкогил бўлади. 
Усмирлик даврида . бел эгрилиги вужудга келади. Одамнинг 23—26 ёшида 
умуртканинг барча кисми суякланади. Умуртка погонасининг эгилувчанлиги 
тогай тукимасининг бўлиши ва тугалланмаган суякланиш туфайли карта ва 
столларда" нотугри утириши натижасда умртк|а поғонасининг нотуғри 
шаклланиши — умуртка по*онасининг бир томонга эгилишини, сколиоз 
ва бошка паталогик олатларга олиб келади. Умуртка поғонанинг буйин ва 
бел юнсми жуда ҳаракатчанг .Умуртца поюнанинг узунлиги эркаклардак75 
см., аёлларда 68 см. га тенг.Умуртка поғонаси букилади ва ёзилади, унг ва 
чапга эгилади, кўнгдаланг ук атрофида бурилади. 
 
 
КЎКРАК ҚАФАСИ СКЕЛЕТИ 
Кукрак каф_аси 12 жуфт ккобирралар ва туш суягининг бирикишидан 
х,осил бўлади. Кукрак кафасининг шакли 2 хкил: узун энсиз ва 1кисца кенг. 


54
Кукрак кафасинингкасосий шакллари конуссимон, цилиндирсимон ва ясси 
бўлиши мумкин. КУкрак к,афасининг шакли боланинг ёши ортиши билан 
узгариб туради. Боланинг бир ёшида кукрак кафаси конус шаклида бўлади. 
Боланинг 12-1кз ёшларида унинг шакли каша одамникига ух,шаш бўлади. 
Кукрак кафасининг жинсий фаркки 15 ёшдан бошланади. Нафас олганда укил 
болаларда кукрак кафасидаги пастки к,обирғалар киз болаларда эса юкррига 
кобирғалар кўтарилади. Кукрак кафасининг айланасида хкам жинсий фарк, 
сезилади. 3 ёшдан 10 ёшгача кўкрак кафасининг айланаси 1 йилда 1—2 см, 
жинсий вояга етиш даврида эса 11 ёшдан бошлаб 2—5 см га ортади. Боланинг 
тана осирлиги ортиши билан кукрак кафасининг айланаси хам ортади. 
Жинсий вояга етиш даврида ёз ва куз ойларида кукрак кафасининг айланаси 
тез усади. Унинг ривожланиши скелет мускулларига ҳам боғлик. Сузиш, 
кайик ҳайдаш яхши таъсир кўрсатади. Болани партага нотуцж утказиш
партага кўкрагини тираб утириш натижасида кўкрак кафаси 
деформациялавади. Бундан ташкари турли рахит, упка шамоллаши хам 
унинг ривожланишига салбий таъсир кўрсатади. 
Қул скелети. 
Қўл скелети елка камарининг суяклари-курак ва умров, билак, тирсак, 
панжа суякларидан иборат. Елка суяги 20—25 ёшда, бклак суяги 21—25 ёшда, 
тирса"к суяги 21-24 ёшда, кафт усти суяклари 10-13 ёшда, кафт суяклари 12 
ёшда, бармок; фаланга суяклари 9-11 ёшда суякланади. У нарса таълим-
тарбия, мехнат, жисмоний тарбия, расм солиш ва ёзишда эътиборга олиниши 
керак. 

Download 0.76 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   50




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling