Etnik nizolar sabalari

Etnik nizolar sabalari
Tayyorladi: Safarova Dinora
Etnik nizolarning sabablari
Millatlararo nizolar ham rivojlangan, ham qoloq davlatlarda yuzaga keladi.
20-asrda yangi milliy davlatlarning barpo etish jarayoni etnik ongning deyarli umumbashariy tiklanishi va millatchilikning kuchayishi bilan ajralib turdi.
Etnik kelib chiqishi va tabiati munozarali, ammo uning siyosiy hayotning tashkiliy tamoyili va hissiy safarbarlik kuchi sifatidagi ahamiyati tobora e'tirof etilmoqda. Muhimi, o'tmishdan farqli o'laroq, bugungi kunda etnik bo'linishlar nizolar salohiyatining nihoyatda yuqori darajasini ochib bermoqda.
90-yillarning oʻrtalarida dunyoda 40 dan ortiq qurolli toʻqnashuvlar alangasi yondi: Yugoslaviya, Angola, Somali, Gruziya, Ozarbayjon, Armaniston, Afgʻoniston, Tojikiston, Oʻzbekiston, Qirgʻiziston, Rossiyaning Shimoliy Kavkaz mintaqasi va boshqalar. To'qnashuvlarning katta qismi millatlararo, qabilalararo xarakterga ega edi. Ular bir yoki bir nechta mamlakatlar hududida joylashtirilgan, ko'pincha keng ko'lamli zamonaviy urushlardan o'tgan. Ularning ko'pchiligi diniy va klan qarama-qarshiliklari bilan murakkablashdi. Ba'zilari, masalan, yahudiylar va arablar o'rtasidagi Yaqin Sharq mojarosi, armanlar va turklar (ozarbayjonlar) o'rtasidagi Transkavkaz mojarosi kabi asrlar davomida davom etmoqda. Davom etayotgan nizolarning asosiy sabablari ko'pincha vaqt o'tishi bilan o'chiriladi, ong ostiga kiradi va tushuntirish qiyin, deyarli patologik milliy murosasizlik bilan ifodalanad
Mavjud qarama-qarshiliklardan tashqari, etnosiyosiy qarama-qarshiliklar asosida keskinlikning yashirin o'choqlari yanada ko'payib bormoqda.Ko'pgina tadqiqotchilarni alohida tashvishga solayotgan etnik guruhlarning kamsitilgan va o'z huquqlarini himoya qilayotgani. kamsitilgan va siyosiy qarama-qarshilik uchun tashkil etilgan. U yoki bu darajada kamsitilgan etnik jamoalar soni haqidagi ma'lumotlar dunyoning ko'plab mamlakatlarida juda ko'p potentsial mojaro zonalari mavjudligidan dalolat beradi. bu zonalar ochiq, eng muhimi, keng ko'lamli mojarolarga aylanadi, etnik omilning ichki siyosiy barqarorlikka buzg'unchi ta'sirini kamaytirish istiqbollari hali optimizmni uyg'otmaydi.
Milliy nizolarning sababi milliy qadriyatlar (til, din, tarix, urf-odatlar, ramzlar va boshqalar), bir xil milliy qadriyatlarga da'vogar bo'lgan boshqa xalqlarga qarshi kurashda xalqlarning o'zlarining tabiiy va madaniy o'ziga xosligini saqlash va rivojlantirishga intilishidir. . Milliy qarama-qarshiliklarda milliy qadriyatlar o'zini o'zi qo'llab-quvvatlaydigan qiymatga ega bo'ladi. Vatanparvarlikning mohiyati ma'lum bir etnik guruhning mavjudligi uchun ma'naviy, madaniy va tabiiy asoslarni saqlashga intilishdir. Millatchilikning mohiyati bir millatning boshqalardan ustunligini targ'ib qilishdan iborat 2. Bu istak ko'pincha tashqi kengayish shaklida bo'ladi va boshqa xalqlarning qarshiligiga duch keladi.
Millatchilik milliy qadriyatlar uchun g‘oyaviy, siyosiy, iqtisodiy, harbiy kurashda namoyon bo‘ladi. Bu qarama-qarshiliklar milliy deb ataladi, chunki asosiy ehtiyoj va manfaat milliy ehtiyoj va manfaat, psixologik va mafkuraviy jihatdan nihoyatda kuchli. Bu ehtiyojlarning predmeti milliy qadriyatlar va manfaatlardir.
Millatchilik - bu mafkura, psixologiya, ijtimoiy amaliyot, dunyoqarash va ba'zi xalqlarni boshqalarga bo'ysundirish, "milliy o'ziga xoslik va ustunlikni targ'ib qilish, milliy adovat, ishonchsizlik va nizolarni qo'zg'atish" siyosati \ Ksenofobiya - kimdandir nafratlanish - millatchilikning bir qutbidir. , uning boshqa qutbi afzal faqat uniki. Diskriminatsiya qilingan etnosning millatchiligi, avvalambor, uning pastga tushgan mavqeiga chek qo'yish istagini bildiradi.
Etnik mojaro deganda manfaatlar va qadriyatlarning, shuningdek, turli etnik guruhlarning yagona etnik makon yoki etnik guruhdagi maqsadlarining nomuvofiqligi natijasida yuzaga keladigan, etnik guruhning o'z pozitsiyasini o'zgartirish istagida ifodalangan ijtimoiy vaziyat tushunilishi kerak. boshqa etnik guruhlar va davlat bilan munosabatlar. “Etno-milliy mojarolar - bu uyushgan siyosiy harakatlar, tartibsizliklar, separatistik harakatlar va hatto fuqarolar urushlari bunda qarama-qarshilik etnik hamjamiyat chegarasida sodir bo'ladi” 3. Ko'pincha bunday nizolar ozchilik va davlatdagi hokimiyat va resurslarni nazorat qiluvchi dominant etnik guruh o'rtasida sodir bo'ladi
Milliy qarama-qarshiliklarning o'ziga xos xususiyatlari - davomiylik, keskinlik, achchiqlik, millatchilik maqsadlariga har qanday holatda ham erishishga intilish, murosasizlik, muhim insoniy va moddiy qurbonliklar.Bu arablar va yahudiylar, kurdlar va turklar o'rtasidagi qarama-qarshilikni aniq tasdiqlaydi.
Millatlararo ziddiyat va nizolar etnik guruhlarning mavjudligi fakti bilan emas, balki ular yashayotgan va rivojlanayotgan siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy va tarixiy sharoit va sharoitlar bilan yuzaga keladi. Aynan shu sharoitda millatlararo nizolarning asosiy sabablari topiladi. Shunga ko'ra, sabab va maqsadlarga qarab, etnik nizolar tipologik va tizimlashtirilgan bo'lishi mumkin.
Har qanday etnik mojaroning zamirida, qoida tariqasida, sabablarning butun guruhi yotadi, ular orasida asosiy va ikkilamchi sabablarni ajratib ko'rsatish mumkin. Ko'pincha etnik nizolarning asosiy sabablari hududiy nizolar, migratsiya va ko'chish, tarixiy xotira, o'z taqdirini o'zi belgilashga intilish, moddiy resurslar yoki ularni qayta taqsimlash uchun kurash, milliy elita hokimiyatiga da'volar, etnik guruhlar o'rtasidagi raqobatdir. mehnat taqsimoti sohasi va boshqalar.
Etnik nizolarning asosiy sabablaridan biri etnik guruhlarning bir-biriga o'zaro hududiy da'volaridir. Masalan, "1980-yillarning ikkinchi yarmidagi zo'ravon etnik mojarolarda namoyon bo'lgan Sovet federalizmining inqirozi, xususan, Kavkazda, asosan, bahsli hududiy muammolar va chegaralarni zo'ravonlikdan tashqari, etnik mezonlarga ko'ra qayta belgilashning mumkin emasligi sabab bo'lgan. anglatadi" \ Bunday nizolar davlatlararo, mintaqalararo, mahalliy darajada yuzaga keladi.
Hududiy da'volarning sabablari, masalan, har xil bo'lishi mumkin. - etnik guruhlarning tarixiy o‘tmishi, masalan, muayyan hududda etnik guruhning tarixiy, madaniy, diniy va boshqa yodgorliklarining mavjudligi; - mavjud chegaralarni noaniq belgilash yoki etnik guruhlar o'rtasida yangi chegara belgilash, agar ilgari bunday chegaralar bo'lmagan bo'lsa; - ilgari surgun qilingan etnik guruhning tarixiy vataniga qaytish (masalan, osetinlar va ingushlar, qrim tatarlari va Qrimning boshqa xalqlari o'rtasida); - chegaralarni o'zboshimchalik bilan o'zgartirish. Bizning davrimizda alohida etnik guruhlarning davlatchilikka ega bo'lish jarayoni faol rivojlanmoqda, bu muqarrar ravishda boshqa etnik guruhlarning hududlariga da'vo qilish yoki boshqa davlatlar hududlarining bir qismini rad etishga olib keladi. Va barcha yirik etnik guruhlar qadimdan hududiy jihatdan tashkil etilgan odamlar jamoalari bo'lganligi sababli, boshqa etnik guruhning hududiga har qanday tajovuz uning mavjudligiga urinish sifatida qabul qilinadi.
Etnik nizolarning sabablari masalasini tarixiy tadqiq qilish esa ular orasida hududiy nizolar va da’volar eng muhimi degan xulosaga kelishimizga imkon beradi.