Ф. Хўжаев, К. Рахимқулов, Б. Нигманов

ЎСПИРИН ВА ҚИЗЛАР УЧУН ҲАРАКАТЛИ ЎЙИНЛАРНИ ТАСНИФИ.

Юқори синф ўкувчиларида (15-17 ёшли) организмни ривожланиши ва ўсиши давом

Склетни суякка айланиши жараёни мушак кучини ривожланиши хали хам

тугалланилмаган. Ўсмирларни оғирлиги айниқса суякларни ўсишига ва мушакни оғирлигини ошириш хисобига ортади. Қизларда эса мушак системаси хусусан елка камари мускули ўспиринларга нисбатан секин ривожланади. Қизларда танани оғирлиги танани узлигини ортишига тозни хажми ва ёғ қатламларини хисобига ўсади. Бўғинларни шаклланиши тугалланади ва улар морфалогик ўзгаришларига озроқ юмшоқ бўлиб қолади. Ўспиринларда бу даврда жинсий балоғатга етиш тугулланади. Абстракт фикрлаш қобилияти ходисани тахлил қилиш ўртоқларини ҳаракатига ва ўзларини қилиқларига онгли муносабати бирмунча ортади.
Тормозланиш функциялари такомиллашган бўлади, ўкувчиларда ирода, ўзини тута билиш ўйиндаги ютқизиқни кўпроқ тинч ўтказишни билишни ривожлантиради
Ўспирин ва қизларда у ёки бу спорт турига қизиқиши барқарор бўлади.
Ўйини кучли зўриқиши билан узоқ вақт давомида ўтказиш мумкин эмас чунки улар зўр беришга ва чарчашга олиб келади. Бироқ ҳаракат малакаларини такомиллаштриш учун ўйинда фаол ҳаракатларни кўп мартадан такрорлаш жуда хам зарур.
Қизларда ўйинда тезлик, куч, чидамлилик, ўспиринларга нисбатан кам бўлади.
Шунинг учун ҳаркатли ва спорт ўйинлари улар билан алохида-алохида ўтказилади.
Бу даврда келиб спорт ўйинлари асосий ўринни эгаллайди, ҳаракатли ўйинлар эса ёрдамчи восита хисобланади, турли-туман спорт турлари ва хар хил спорт ўйинлари учун ўйин тактикаси маданияти алохида малакаларни мустахкамлашда ва такомиллаштиришга имконият туғдиради.
Спорт элементлари билан ўйналадиган ҳаркатли ўйинлар шунингдек, у ёки бу спорт турлари билан шуғулланганда фаол дам олиш разминка сифатида фойдаланиш мумкин.

ҲАРАКАТЛИ ЎЙИННИ ТАШКИЛ ҚИЛИШ ВА ЎТКАЗИШГА ҚЎЙИЛАДИГАН ПЕДАГОГИК ТАЛАБЛАР.

Ҳаракатли ўйинларни ташкил қилиш ва ўтказишда ғоявийлик, илмийлик ва ўйиндан фойдаланиш режага асосланганлигини, тарбиявий, таълимий ва соғломлаштириш натижаларига йўналтирилганлиги хисобга олиш зарур. Ўйинни ўтказишда раҳбарлик ёки йўл кўрсатувчи роли педагогка, тарбиячи, ёрдамчиларга тегишли бўлиши керак. Ўйин тарбиявий, таълимий ва соғломлаштиришни катта аҳамиятга кўпроқ уни бошқаришга боглиқ бўлади. Битта ва шунга ўхшаш ўйинлар ёрдамида турли-туман ахлоқий ва жисмоний сифатларни тарбиялаш мумкин.

Биринчидан шуғулланувчиларга ўйини таъсир этишини аниқланади (мазмуни, ҳаракатланиши, ўйин қоидаси), иккинчидан методик усуллари билан бола уни ёрдами билан ўйинларни эгаллайди, учинчидан, ташкил этиш услублари.
Ўйини мазмуни болалар уйда, мактабда, болалар боғчасида билим ва малакаларини эгаллаши, атрофни ўраб турган мухитга боғлиқдир. Шунинг учун ҳар хил ёшдаги болаларда ўйинда ҳар хил ўйин мазмунига кўра, худи шундай уни ўтказиш усули бўйича турлича ривожланади. Болани жисмоний ривожланиши ўйин ёрдамида хохлаган йўналишда ва бошқа жисмоний машқларни турлари мумкин қадар фақат мақсадга йўналтирилган холда ва доимо педагогик раҳбарлик қилинганда амалга оширилади.