Ғ. м. қосимов менежмент ўзбекистоп Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги упиверситетлар ва олий техника

10.5. Сўздан бошқа символ билан ахборот алмашиш
Ахборот алмашишнинг асосий воситаларидан бири 
компьютердир. Электронлй алоқа, телефакс, компью­
тер ҳам ёки хат билан ахборот алмашиш ҳам маълум 
тўсиқларга эга. Булар маълумотни ҳар хил ўзлашти- 
риш ва тушунтириш, ҳар қандай символлар (сўздан 
бошқа) орқали сигнал бериш, сифатсиз жавоб қай- 
тариш ва эшитишга етарли эътибор бермаслик каби- 
лардан иборат.
Узатиладиган сўзларни ишлатиш усулини ва маъ- 
носини ўрганиш, яъни симантикага эътибор бериш 
зарур. Чунки ҳар хил одам учун символлар турли хил 
маънода қабул қилиниши мумкин.
Символлар тизими тарзида, сўздан фойдаланил- 
май жўнатилган мактуб сўздан бошқа символ билан 
ахборот алмашищдир. Кейинги вақгда ушбу соҳа олим- 
лар ва мутахассислар диққатини кўпроқ жалб этмоқ- 
да. Сўздан бошқа символ билан ахборот алмашиш 
самарали: 37 % - товушнинг баланд-пастлиги ва 55 % 
юз ифодаси. Айниқса, мактуб жўнатувчининг сўз 
қисми қарама-қарши бўлса, сўздан бошқа символ 
билан ахборот алмашишнинг самаралилиги намоён 
бўлади. Мактубнинг аҳамиятини олувчи сўздан бош- 
қа ахборот алмашиш қисмидан кўпроқ англайди. 
Сўздан бошқа ахборот алмашишнинг асосий турла­
ри 7- жадвалда келтирилган.
168
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

7-жадвал.
С ў зд а н б о ш қ а а х б о р о т а л м а ш и ш
Сўздан бош қа ахборот 
алмаш иш нинг асосий 
турлари
Мисоллар
Гавда ҳаракати
И ш оралар, юз (бет) ифодаси, кўз ҳара- 
кати, дахлдорлик, гавданинг туриши
Ш ахеий жисмоний 
сифати
Гавда тузилиш и, оғирлиги. бўйи, соч ва 
т е р и л а р н и н г р а н ги , г а в д а н и н г ҳ и д и , 
мускуллари
Нутқи
Товуш нинг сифати, саводлилик, нутқи- 
н и нгтезлиги, нутқида бегона сузларнинг 
борлиги, кулги, эснаш и ва ш.к.
Муҳитдан
фойдаланиш и
Т аш қи қурш овдан ф ойд алани ш усули, 
муҳитда хоналарини ўзига нисбатан мос- 
л а ш т и р и ш и , м уом алада қан д ай м асо- 
фада бўлиш и, худуднинг «ўзимники» ва 
«бошқаники» эканлигини хис этиши
Ж исмоний муҳит
Х о н ан и н г б езати л ган л и ги , то за л и к ва 
са р ан ж о м -сар и ш тал и к , ёруғлик, ш ов- 
қин, ж и \озлар
Вақт
К еч и к и ш , эрта келиш , ўзини кутиш га 
мажбур этиш вақтининг ва мақомининг 
нисбати, вақтнинг маданияти
Муомала санъатини такомиллаштириш зарурлиги 
ва унга тавсиялар махсус адабиётларда етарлича ёри- 
тилган. Энг муҳими, раҳбар сўзлардан фойдаланиш 
усулини ўрганиши ва узатиладиган сўзларга аҳамият 
бериши фойдадан холи эмас. Ташкилотларда ахборот 
алмашишни яхшилаш (жавоб қайтариш тизимини 
яратиш, ахборот банки, маълумотлар оқимини соз- 
лаш, информацион бюллетенлар, бошқарувчилик 
таъсирига ўргатиш маълумотларни маҳсулот ишлаб 
чиқарувчи кучга айлантириш, таклифлар йиғиш ти­
зими, механизациялаш, автоматлаштириш ва ш.к.ни 
қўллаш ҳисобига) катта самара келтиради.
Демак, ташкилот фаолиятини бошқаришда ахбо­
рот алмашишдан самарали фойдаланиш маҳсулот 
ишлаб чиқариш ёки хизмат кўрсатишни такомиллаш- 
тиришга ҳам сабаб бўлади.
169
www.ziyouz.com kutubxonasi

---