Faktor algebralar

W = W₁ + W₂ + W₃ +...+ W_n
Beriluvchanlik belgilarini bikirlik belgilari bilan almashtirib, quyidagi formulaga ega bo’lamiz
1 / j = 1/ j₁+1/ j₂+1/ j₃ +. . . + 1/ j_n
Bunda, j₁, j₂, j₃, ...j_n lar alohida olingan zvenolarning bikirliklari [2]*.
Hisoblashlarda kesish kuchini turli ishlov berishlar (yo’nish, parmalash, frezalash, jilvirlash va boshq.) uchun taklif etilgan fo’rmulalardan foydalanib aniqlanadi. Oldingi o’tuvlarning elastik deformatsiyalanishdan hosil bo’lgan xatoliklar keyingi o’tuvlarda to’la yo’qotilishi mumkin emas, biroq ular doimo kamayib borishi zarur.
Faraz qilaylik zagatovka konus shaklga ega (7.2,a rasm). Kesish chuqurligi o’zgaruvchan bo’lganligi sababli yo’nib ishlangan detal ham xuddi shunday ko’nussimonlikks ega bo’ladi.
Uzunligi L zagatovkaning birlamchi ko’nussimonligi
t_zag = 2/L(t_{ber max} – t_{ber min}) ,
belgilangandan keyin olamiz
t_d = 2/L(t_{qol max} – t_{qol min}).
Xatolikni kichiklashish koeffisienti
K’ = (7.9)

7.2.Rasm. Elastik deformatsiyalanishdan xatoliklarni hisoblash sxemasi:

a-ko’nissimon; b-notekis yon sirt; v-ovalsimon ko’ndalang kesim

Yuqoidagiga o’xshash zagatovkani yon sirti notekkis (7.2 b, ras.), yani aylanish o’qiga nopependikulyar bo’lsa ham yuqorida keltirilgan formulalar o’z kuchini yo’qotmaydi. Ishlovgacha zagatovka yon sirtiga tepishi t_{be max} – t_{ber min} ga teng, ishlovdan keyin esa t_{qol max}- t_{qol min} ga teng bo’ladi. Xatolikni kichiklashish koeffisienti o’sha (7.9) formula bilan aniqlanadi. 7.2,v rasmda zagatovkani ko’ndalang kesimi ovalsimonlik shakli berilgan. Bu holda ham yuqoridagi (7.9) fomula qoidasiga bo’ysunadi va hisoblanadi. Tanavor ovalsimonligi D_{ber mah} – D_{ber min} = 2t_{ber max} – 2t_{ber min} ga, D_{qol max} – D_{qol min} = 2t_{qol max} – 2t_{qol min} ga teng bo’ladi.

Tahlil qilish jarayonida shunday holatlar ushraydiki texnologik tizimning o’zgaruvchan bikiligini keskichning har xil holatini hisobga olish zarur bo’ladi. Shunday, tokarlik dastgohida zaggatovkalarga ishlov berishda (7.3,a rasm) keskich asbob o’ng yon sirtdan chap yon sirtgacha L masofani bosib o’tadi. Keskichning o’ng chetki holatida y elastik deformatsiya ketingi babkaning bikirligi bilan aniqlanadi,old babka esa kesish kuchiga ta’siiga qarshilik ko’rsatmaydi. Keskichning chap chetki holatida esa – teskarisi. Agar tanavorni absalyut biki deb qabul qilib, texnologik tizim elementlari bikirliklari har xil bo’lgan holatlar 7.3-rasmda ko’rsatildi.

7.3.Rasm.Zagatovkalarni yo’nish sxemasi (a) va to’karlik dastgohi elementlarining bikrliklarinini turli nisbatlaridagi elastik defomatsiyalanish grafiklari (b,v,g)

Zagatovkalar amalda doyim oxirgi bikirlikka ega va ularni hisobga olmaslik mumkin emas. Undan tashqai, ular pog’onali shakllardan iborat. Shuning ushun bunday vallarni defomatsiyasini pog’onali balkalarning deformatsiyasi deb qarab, materiallar qarshiligi kursining fo’rmulalarini qo’llab hisoblash lozim. Hisoblashlarni soddalashtirish maqsadida keltirilgan diametrdan d_kel foydalanamiz.



7.4.Rasm. Pog’anali vallarning ko’rinishlari

Pog’analari bir tomonga joylashgan val turkumidagi detallar uchun (7.4,a-rasm).

d_kel =
pog’analari ikki tomonga joylashgan vallar uchun (7.4,b-rasm)
d_kel =
bunda n – val pog’analarining soni.
To’g’ri tuzulgan TJ,texnologik tizim elestik itarilib siljishiga qaramasdan, har bir keyingi o’tuv oldingisiga qaraganda yuqoriroq aniqlikni ta’minlashi zarur. Ammo, bu talab ta’minlanishi mumkin faqat texnologik tizim bikirligiga qo’yilgan ma’lum talablarga rioya qilinsagina. Bu talablarni quyidagi fikr yuritishlar asosida o’rnatish mumkin.
Oydinlashtirish koeffitsienti K_oy = ∆_y / ∆_q, bunda ∆_{q –} oldingi o’tuvdan qolgan xatolik. Ko’rinib turibdiki, yani K_oy < 1. Bu erda texnologik tizim beriluvchanligini qo’llash mumkin
Y = P / J = PW
Elastik deformatsiyalar ayrimasini quyidagicha yozishimiz mumkin
∆_y = P_{y max} W_max – P_{y min} W_min .
Bu fo’rmula bir detal uchun ham partiya detallar uchun ham ishga hamyaroqlidur. Detalning ma’lum kesimi uchun beriluvchanlik W = const, kesish kuchi Py esa asosan kesish chuqurligi t ning o’zgarib turishi hisobiga o’zgaradi. Bunday kesim ushun
∆_y = W(P_{y max} – P_{y min}) .
Cs^y v (HB)ⁿ = C₁ ni hisobga olib, quyidagiga ega bo’lamiz
P_{y max} = C₁ t^x; P_{y min} = C₁(t - ∆_q)
Bu holda
K_oy = w[C₁t^x – C₁(t - ∆_q)^x] / ∆_q< 1.
Oydinlashtirish amalga oshishi uchun, quyidagi shart bajarilish kerak
C₁W [t^x – (t - ∆_q)^x] < ∆_q
Shuning uchun texnologik tizim uchun quyidagi shart bajarilish zarur
W < ∆_q / C₁[t^x – (t - ∆_q)^x].
Agar bu shartga rioya qilinmasa, zagatovkaning aniqligi har bir o’tuvda kamayib boradi.
Shunday gilib, yuqorida keltirilgan fo’rmulalar kutilayotgan ∆ aniqlikni o’sha tashkil etuvchisini aniqlash imkonini beradi (Yig’indi xatolik formulasiga qarang*), qaysi texnologik tizim elastik deformtsiyalari ayrimasiga bog’liq.