Факултет декани Т. Шарипов

 
7. Асосий воситаларнинг инвентаризацияси 
Асосий воситаларни инвентаризация қилиш тартиби Ўзбекистон 
Республикаси Молия вазирлигининг йўриқномасига кўра ҳар бир йилда бир 
маротоба ўтказилади. Қуйидаги ҳолларда инвентаризация муддатидан илгари 
ўтказилиши мумкин: 
 моддий жавобгар шахслар алмашганда; 
 ўғирлик ёки бошқа ўзлаштиришлар содир этилганлиги тўғрисида 
маълумотлар берилганда; 
 табиий офатлар содир бўлганда, авария ва бошқа фавқулодда ҳолатлар 
рўй берганда; 
 корхона тугатилишида ёки қайта ташкил бўлаётганда; 
 корхона асосий воситаларининг бир қисми сотилаётганда ёки ижарага 
берилаётганда ва ҳ.к. 
Асосий воситаларнинг инвентаризацияси корхона раҳбарининг 
буйруғига кўра ташкил қилинган ишчи комиссияси томонидан амалга 
оширилади ва унда албатта бухгалтерия ходимларидан вакиллар бўлиши шарт. 
Инвентаризацияни ўтказиш ишчи комиссияси аъзолари моддий 
жавобгар шахс иштирокида объектларни кўради ва уларни натура 

---

32 
кўрсаткичида инвентаризация ёзувида қайд этади. Инвентаризацияни 
комиссия аъзолари тўла бўлмаган ҳолатда ўтказиш мумкин эмас. 
Инвентаризация натижасида илгари ҳисобга олинмаган асосий 
воситалар аниқланган ҳолда ҳам руйхатга олинади ва уларни комиссия 
аъзолари экспертиза йўли билан баҳолайди ва ҳақиқий техник ҳолатига кўра 
эскириш миқдори аниқланади ва далолатнома асосида расмийлаштирилади. 
Шу билан биргаликда комиссия ушбу асосий восита қачон кимнинг 
фармойишига биноан ишлатилгани, уларнинг ҳаражатлари ҳисобда қандай акс 
эттирилганлиги борасида далолатномада маълумотлар келтирилади. 
Агар инвентаризация жараёнида асосий воситаларнинг камомади ёки 
ортиқчалиги аниқланса, комиссия масъул шахслардан бунинг сабабларини 
тушунтиришни талаб қилиш зарур. Чунки бу маълумотлар инвентаризация ва 
бухгалтерия ҳисоби маълумотларини таққослаш натижасида аниқланган 
фарқларнинг сабабларини ўрганишда муҳим рол ўйнайди. 
Илгари ҳисобга олинмаган асосий воситалар аниқланганда улар қолдиқ 
қиймати бўйича киримга олинади Дт 0100 Кт 9710 ва эскириш миқдорига Дт 
9430 Кт 0200. 
Ўзига тегишли асосий воситаларни инвентаризация қилиш билан бир 
вақтда ижарага олинган асосий воситалар ҳам текширилади.
Ижарага олинган асосий воситалар объектлари бўйича инвентаризация 
рўйхати алоҳида, ҳар бир ижарага берувчи бўйича алоҳида тузилади. Унда 
умумий маълумотлардан ташқари ҳар бир ижарага берувчи ва ижара муддати 
кўрсатилади. Инвентаризация рўйхатининг бир нусхаси ижарага берувчига 
жўнатилади. 
Хулоса. 
Асосий воситалар деб, ишлаб чиқариш ва ноишлаб чиқариш соҳасида 
фойдаланадиган, шунингдек узоқ муддатли ижарага бериладиган ва узоқ 
муддат давомида (бир йилдан ортиқ) хизмат қиладиган воситаларга айтилади. 

---

33 
Асосий воситаларнинг инвентаризацияси корхона раҳбарининг 
буйруғига кўра ташкил қилинган ишчи комиссияси томонидан амалга 
оширилади ва унда албатта бухгалтерия ходимларидан вакиллар бўлиши шарт. 
Инвентаризацияни ўтказиш ишчи комиссияси аъзолари моддий 
жавобгар шахс иштирокида объектларни кўради ва уларни натура 
кўрсаткичида инвентаризация ёзувида қайд этади. Инвентаризацияни 
комиссия аъзолари тўла бўлмаган ҳолатда ўтказиш мумкин эмас.