Fakulteti “Maktabgacha ta’limda innovatsion pedagogik texnologiyalar”

Kurs ishining tuzilishi va hajmi: Kirish, 2 bob, 4 paragraf, xulosalar, tavsiyalar va foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.

I BOB BOLALARNI MAKTABGA TAYYORLGINI ANIQLASH USULLARI VA VOSITALARI

1. 
   6-7 yoshli bolaning maktab ta’limiga tayyorlash asoslari
   

Maktab ta'limiga bolaning psixologik jihatdan tayyorligini nazariy jihatdan L.S. Vygotskiy o'rgangan. Keyinchalik bu ishni bolalar psixologiyasining klassiklari L.I. Bozovich, D.B. Elkonin va taniqli zamonaviy mutaxassislar L.A. Venger, N.I. Gutkina, I.V. Dubrovin, E.E. Kravtsova, B.C. Muxina va boshqalar davom ettirishgan. Birinchi marta bolalarning maktabda o'qishga tayyorligi haqidagi savol 40-yillarning oxirida, bolalarni 7 yoshdan o'qitishga o'tishga qaror qilinganda paydo bo'ldi (ilgari ta'lim 8 yoshdan boshlangan). Ikkinchi qiziqish 1983 yilda - 6 yoshida o'qish haqidagi mashhur qarordan keyin paydo bo'ldi. Muammoga bo'lgan qiziqish hamma tomonidan kuchayadi.
Haqiqiy rivojlanishning zarur va yetarli darajasi shunday bo'lishi kerakki, o'quv dasturi bolaning "yaqinlashgan rivojlanish zonasi" ga tushsin (LS Vygotskiy).
L.A. Vengerning fikricha, maktabda o'qishga psixologik tayyorgarlik bolaning o'ziga xos "maktab" fazilatlari shakllanganligida emas, balki u ularni keyinchalik o'zlashtirish uchun zarur shart-sharoitlarni o'zlashtirganligidan iborat.
D.B. Elkonin maktab ta'limiga tayyorgarlik muammosini muhokama qilib, birinchi navbatda ta'lim faoliyati uchun zarur shart-sharoitlarni shakllantirishni qo'ydi:
bolalarning o'z harakatlarini qoidaga ongli ravishda bo'ysundirish qobiliyati;

• 
  berilgan talablar tizimiga e'tibor qaratish qobiliyati;
  
• 
  so'zlovchini diqqat bilan tinglash va og'zaki ravishda taklif qilingan topshiriqlarni aniq bajarish qobiliyati;
  
• 
  vizual tarzda idrok etilgan namunaga muvofiq vazifani mustaqil ravishda bajarish qobiliyati.
  

Olga Mixaylovna 1948 yil 16 avgustda tug‘ilgan. 1966 yilda Moskva davlat universitetining psixologiya fakultetiga o‘qishga kirdi. M.V.Lomonosov nomidagi Moskva davlat universiteti va 1971 yilda uni imtiyozli diplom bilan tamomlagan. U L.A.Vengerning sevimli shogirdi edi. O‘qishni tamomlagandan so‘ng uni Maktabgacha ta’lim ilmiy-tadqiqot institutiga o‘z laboratoriyasiga taklif qildi va u yerda 1975 yilda uning rahbarligida nomzodlik, 1990 yilda esa doktorlik dissertatsiyasini himoya qildi. 1992-yilda L.A.Venger vafotidan so‘ng uning laboratoriyasini boshqarib, biznesining to‘laqonli merosxo‘riga aylandi. Olga Mixaylovna haqli ravishda Venger-Dyachenko maktabi deb atash mumkin bo'lgan ilmiy maktab an'analarini davom ettirdi va ijodiy rivojlantirdi.
O.M.Dyachenko maktabgacha ta'limning ko'zga ko'ringan vakili edi. Uning tadqiqotlari natijalari bolalarni tarbiyalash amaliyotida keng qo'llanilishini aniqladi.U kognitiv va ijodiy qobiliyatlarni aniqlashning ko'plab usullarini, ta'limni rivojlantirish usullarini, maktabgacha yoshdagi bolalarning ijodiy faolligini oshirishning yangi usullarini ishlab chiqdi.
Har qanday pedagog, hech qanday vositalardan foydalanmay, bolani maktabga tayyorgarligini aniqlay oladi. Ba’zi ota-onalar ham, taxminan bilishadi, qanchalik bola sog`lom, chaqqon, mustaqil, aqilli o’ qishga tayyor ekanligini.
Maktabgacha ta’lim tashkiloti tarbiyachilari har bir bolani maktabga tayyorgarligini to’g`ri aniqlashda yetarli pedagogik va texnologik bilim va tajribalarga ega bo’lishi kerak. Agar maktabgacha davrda bola normal rivojlangan bo’lsa; uning jismoniy va aqliy rivojlanishiga hech qanday kuchli ta’sirlar bo’lmagan bo’lsa, unda bola yetti yoshda ta’lim olish darajasiga yetadi.
Ammo ba’zi oila va maktabgacha ta’lim tashkilotida maktabga tayyor bo’lmagan bolalar ham uchraydi. Bunday bolalar mutaxassis nazoratida maxsus tekshiruvdan o’tishadi va mutaxassis o’qishga tayyorgarligi darajasi haqida xulosa chiqaradi. Bolaning maktabga tayyor emaslik xususiyatlaridan - bu o’yin qaroqligi, mustaqil bo’la olmasligi, his-tuyg`u va ijtimoiy rivojlanishining juda past darajasidir. Bunday bolalar, o’rto qlari va tengdoshlari orasida o’z o’rnini kontakt (aloqa) topa olmaydilar.
Ular kundalik faoliyatlarida yordamga muxtoj, berilgan vazifalarni tushuna olmaydi va mustaqil bajara olmaydilar, qo’llarining mayda motorikalari yaxshi rivojlanmagan. Lug`at boyligi, o’z fikrlarini ifodalashi chegaralangan, xotirasi sust, umulashtirishni bajara olmaydi va xakazo.
Bularga nafaqat bolaning yomon ijtimoiy ahvoli sabab bo’ladi, balki nasliy omillar, jiddiy va murakkab kasalliklari, yengil tug`ma jaroxatlari, nevrozlar keltirib chiqaradigan sharoitlar ham sabab bo’ladi.
Maktabga tayyor bo’lmagan bolaning qabul qilishi bola shaxsini rivojlanishiga har tomonlama yomon ta’sir etadi. O`qishdagi o’zlashtira olmasliklar bolada o’qishga nisbatan salbiy munosabat tug`diradi. Uning jismoniy va ruhiy sog`ligi ham xavf ostida. Ularda nevroz belgilari paydo bo’lishi mumkin: uy quning buzilishi, sidik ushay olmaslik, bosh og`ri qlari va bosh qalar. Tarbiyasida ham qiyinchiliklar paydo bo’la boshlaydi: bola qanday bo’lmasin o’ziga di q qa-e’tiborni qaratmo qchi bo’ladi, yomon xarakatlar qila boshlaydi.
Agar bolaning tayyor emasligini vaqtida aniqlansa, bunday xollarni oldini olish mumkin bo’ladi.
Bolaning maktabga tayyorligini turli sohadagi mutaxassislar aniqlay oladilar. Bolalar shifokori bolani tekshirib, somatik rivojlanishi ani qlaydi, agar unda ma’lum bir jismoniy, ruhiy kamchiligi bo’lsa, uni psixologo-pedagogik tekshiruvga yuboradi. Ma’lum bir nu qsonlarga ega bo’lgan bolalar maxsus maktabga yuboriladi. 1 sentyabrga qadar 7 yoshga to’lmagan, maktabgacha ta’lim tashkilotiga bormagan, pedagogik qoloq, nutq kamchiliklarga ega, jismoniy rivojlanish kamchiliklarga ega bo’lgan bolalarni maxsus konsultatsiyalarga boshlang`ich sinf o’qituvchilari tekshirib beradilar.
Tuman psixologo-pedagogik konsultatsiyalarida bolaning maktabga tayyorgarligini har tomonlama aniqlashadi

2.