Fakultetlararo jismoniy madaniyat va sport

Kuch va chidamlilik sifatlarining rivojlanganligi.

T.R	Testlar	Guruhlar	n	Dastlabki	Yakuniy	T	P
				x±m (o’)	X±m (q)
5-sinf
1	Stanovoy dinamometr (kg)	O’ T N	30 30	44,9±1,89 45,00±1,59	57,3±1,81 53,0±2,1	4,75 3,04	<0,001 <0,01
		Q T N	22 25	37±0,75 36±1,91	51,3±2,3 42±2,72	5,93 1,80	<0,001 >0,05
2	1500m yugurish (daqiqa)	O’ T N	30 30	8,46±0,24 8,71±1,32	7,36±0,17 7,51±0,14	4,23 0,90	<0,01 >0,05
		Q T N	22 25	8,71±0,05 8,61±0,23	7,31±0,09 7,42±0,14	7,00 4,57	<0,001 <0,01
3	6 min yugurish (daqiqa)	O’ T N	30 30	1091±39,32 1124±298.41	1276±35,3 1234±112,2	3,5 1,09	<0,05 >0,05
		Q T N	22 25	864,4±7,65 8,82±55,5	1011±6,42 981±42,3	14,6 1,42	<0,001 >0,05
6-sinf
1	Stanovoy dinomometr(kg)	O’ T N	30 35	52,0±3,55 52±2,27	68,0±2,30 62,1±2,21	3,79 3,22	<0,01 <0,05
		Q T N	30 35	42,5±2,87 39,3±1,63	53,1±2,50 15,3±21	2,78 2,26	<0,05 >0,05
2	1600 m ga yugurish (daqiqa)	O’ T N	30 35	7,16±2,27 8,60±0,42	6,06±2,1 7,04±0,50	0,35 2,43	>0,05 <0,05
		Q T N	30 35	8,82±1,45 9,58±0,95	7,42±1,30 8,58±1,1	3,8 0,76	<0,05 >0,05
3	6 min. yugurish (daqiqa)	O’ T N	30 35	1185,6±458,0 1187,4±69,6	1380±212,0 1245±70,1	3,8 0,58	<0,05 >0,05
		Q T N	30 35	947,2±250,3 1003,7±217,8	1104±210,1 1050±197,2	5,2 1,5	<0,05 >0,05

6 daqiqa davomida yugurishda 11-12 yoshli o’g’il va qiz bolalarda natija mutanosib ravishda 18,6 va 14,4 soniyaga oshdi. Bu esa statistik jihatdan (t=35,3; p< 0,05) farq qiladi. Nazorat sinflarida o’sish 1,10 soniyadan (8-9 %) iborat, statistik jihatdan (t=8,9; p<0,05) farq bor.

6-tajriba sinflaridagi o’g’il va qiz bolalarda natija 19,4 va 14,0 soniyaga rivojlangan, statistik jihatdan farq mavjud (t=0,38; P>0,05). Nazorat sinflaridagi o’g’il va qiz bolalarda ko’rsatkichlar 57,6; 4,62 soniyaga yaxshilangan va statistik jihatdan (t=0,58; p>0,05) farq qildi.
Tajribadan keyingi natijalarning ko’rsatishicha; tajriba va nazorat sinflarida ham umumiy chidamlilik sifatlari rivojlangan, lekin tajriba sinflarida olingan natijalarining samarali o’sganligi statistik farq bilan isbotlanadi.
Tezkorlik sifatlarining rivojlanganligi. 11-13 yoshli o’quvchilarda harakat tezkorligini tarbiyalash jarayonida organizm harakat faoliyatining xilma-xil turlaridagi tezlik tavsifini belgilovchi funkstional imkoniyatlarni har tomonlama oshirib borish zarur.
Tezkorlik sifatinining namoyon bo’lishida bir-biriga bog’liq bo’lmagan 3 ta element mavjud (harakat reakstiyasi, harakat surati, ayrim harakatlar tezligi).
Bularning har biriga alohida-alohida mashqlar tanlanadi va tabaqali yondashiladi.
5-sinf tajriba guruhidagi o’g’il va qiz bolalarda 1,8 soniya 1,25% ga oshdi, bu esa statistik jihatdan dastlabki natijalaridan (t=5,4; p<0,01) farq qiladi (3.2.4.-jadval).
3.2.4-jadval
Tezkorlik sifatlarini rivojlantirish.

T.R	Testlar	Guruhlar	n	Dastlabki	Yakuniy	T	P
				x±m	x±m
5-sinf
1	60 m ga yugurish (soniya)	O’ T N	30	11,92±0,29 12,05±0,32	10,3±0,1 10,8±0,1	5,4 3,7	<0,001 <0,05
		Q T N	22	11,05± 0,08 12,61±0,36	10,5±0,2 11,8±0,2	5,4 2,2	<0,001 >0,05
6-sinf
2	60 m ga yugurish (soniya)	O’ T N		10,89±0,21 11,41±0,33	10,1±0,15 10,7±0,12	4,25 3,80	<0,01 <0,05
		Q T N		11,15±6,13 10,81±0,18	10,3±0,2 10,8±0,2	3,55 2,55	<0,01 <0,05

Nazorat sinflarida esa mutanosib ravishda 1,25 soniya va 1,1 soniyaga (10,0%; 0,5% ga) yaxshilangan bo’lsada, statistik jihatdan (t=3,07; p<0,05) farq qiladi.

6-tajriba sinflarida mutanosib ravishda o’g’il va qiz bolalarda 0,79 soniyaga hamda 0,85 soniyaga (7,2%, 7,6%) o’sgan va statistik jihatdan (t=3,95; 4,25 p<0,01) farq qiladi. Nazorat sinflarida esa mutanosib ravishda 0,71 soniyaga va 0,85 soniyaga (7,2%; 7,9% ) yaxshilangan, bu statistik jihatdan (t=3,55; 4,25; p<0,01) farq qiladi.
Bunda masofaning uzunligi (30-60m), bajarish shiddati, dam olish intervallari va takrorlashlar soni hisobga olindi. Ko’rsatkich o’rtachadan past o’quvchilarga 26-30 m masofada bajarish shiddati oshirildi. Shu sababli olingan natijalar nazorat sinfidagiga qaraganda yuqori bo’ldi.
3.2.5-jadval
Egiluvchanlik sifatlarini rivojlantirish.

T.R	Testlar	guruhlar	n	Dastlabki	Yakuniy	t	P
				x±m	x±m
5-sinf
1	Turgan joyidan oldinga engashish. (sm)	O’ T N	30 30	5,70±2,25 5,21±1,66	7,63±0,27 6,30±1,49	2,62 1,39	<0,05 >0,05
		Q T N	22 25	7,63±0,27 8,30±1,49	8,97±0,3 8,50±0,5	3,35 0,13	<0,05 >0,05
6-sinf
2	Turgan joyidan oldinga engashish (sm)	O’ T N	30 35	5,81±1,00 6,0±1,07	8,05±0,3 7,86±1,52	2,24 0,9	<0,05 >0,05
		Q T N	30 35	7,86±1,15 6,75±1,07	9,9±0,4 8,35±0,52	2,34 1,35	<0,05 >0,05

Egiluvchanlik sifatlarining rivojlanishi.Egiluvchanlikni rivojlantirishda umurtqa pog’onasining, tos-son va elka bo’g’imlarining harakatchanligini oshirish uchun mashqlar tanlash va harakat amplitudasini oshirishga katta e’tibor berildi.
O’quv yilining oxirida 5-tajriba sinflaridagi 11-12 yoshli o’g’il va qiz bolalarda 5,9 sm (77,7 %) ni tashkil qilib, (t=2,62; p< 0,05) yuqori statistik farq qildi (3.2.5.-jadval). Nazorat guruhlarida o’zgarish 37,3 % bo’lib (t=1,39; p<0,05) statistik farqi yo’q.
6-sinf tajriba guruhlaridagi o’g’il va qiz bolalarda ko’rsatgan 2,24 sm (38,5 % ) o’sdi bu statistik jihatdan (t=2,24; P<0,05) farq qiladi.
Nazorat guruhlarida o’sish 1,86 sm (0,44%) ni tashkil qilib, statistik jihatdan farq qilmaydi. Tajriba natijalarining ko’rsatishicha bu yoshdagi bolalarda kattalarga nisbatan egiluvchanlikni o’stirish osondir.

XULOSALAR

Tadqiqot ishining asosiy natijasi ta’lim jarayonini takomillashtirish, o’quvchilarni jismoniy tarbiya va sportga tayyorlashning pedagogik muammosini echishdir.

Yuqoridagi muammoni echish uchun ilmiy va amaliy natijalar olindi:
1. Adabiy manbalari va ilg’or amaliy tajribalarning tahlili shuni ko’rsatadiki, o’quvchilarning jismoniy tayyorgarligi xar xilligi tufayli bu masala etarlicha o’rganilmagan hamda o’z echimini topishni taqozo etadi.
2. Jismoniy tarbiya darslarida o’quvchilarga tabaqali-individual yondashishni ijobiy amalga oshirish uchun majmuali-tizimli yondashish zarur. Bu esa o’z ichiga o’quvchilarning individual xususiyatlarini hisobga olish va o’rganishni, darsda va sinfdan tashqari o’tkaziladigan jismoniy tarbiya mashg’ulotlarida o’quvchilarning mustaqil faoliyatini faollashtirish kerakligini belgilaydi.
3. Ishlab chiqilgan va tajribada sinalgan majmuali usullarni, o’quv mashg’ulotlarining xarakteri va mazmuni o’rtasidagi hamda o’quvchilarning individual xususiyatlari, har xil tayyorgarlik darajasi o’rtasidagi bog’liqlikni aniqlashga yo’naltirilgan. Bu esa: - o’quvchilarning salomatlik holati, jinsi va yoshini hisobga olgan holda jismoniy tayyorgarligiga har tomonlama baho beradi;
- o’quvchilarni guruhlar (bo’limlar)ga bo’lishda ularning tayyorgarligi, har xil shiddatdagi yuklamalarni bajarishda guruhlar o’rtasidagi funkstional tayyorgarlik farqi aniqlandi;
4. Tajriba davomida o’quvchilarning jismoniy rivojlanishi, jismoniy tayyorgarligi aniqlandi. Pedagogik tajribada jismoniy tayyorgarligi bo’yicha yuqoriligi aniqlandi (r < 0,05).
FOYDALANILGAN ADABIYoTLAR RO’YXATI

1. O’zbekiston Respublikasi Konstitustiyasi - T.: O’zbekiston, 1992.-44 b.

2.Karimov I.A. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin. – T.: O’zbekiston, 1994.-300 b.
3.Karimov I.A. Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q //Muloqot. –T.:, 1998.- №5. -B.1-6.
4.Karimov I.A. O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. – T.: O’zbekiston, 1997. – 326 b.
5.Karimov I.A. O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining XIV sessiyasi materiallarini ta’lim muassasalarining o’quv dasturlariga kiritish to’g’risida. – T.,1999. – 15 b.
6.O’zbekiston Prezidentining “O’zbekiston bolalar sportini rivojlantirish jamg’armasini tuzish to’g’risida”gi // Xalq so’zi.-2002.-24 oktyabr.
7.O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining “O’zbekiston bolalar sportini rivojlantirish jamg’armasi faoliyatini tashkil etish to’g’risida”gi // Xalq so’zi.-2002.-31 oktyabr.
8.O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining “O’zbekistonda jismoniy tarbiya va sportni rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi // Xalq so’zi.-1999.- 27 may.
9.O’zbekiston Respublikasi “Jismoniy tarbiya va sport to’g’risida”gi qonuni //Xalq so’zi.- 2000. – 28 may.
10.Barkamol avlod O’zbekiston taraqqiyotining poydevori. –T.: Shark,1998. - 63 b.
11.O’zbekiston Respublikasi “Ta’lim to’g’risida”gi qonuni. // Turkiston.- 1997. - 1 oktyabr.
12.Abdullaev A.A., Sh.X.Xonkeldiev Jismoniy tarbiya nazariyasi va usuliyati –Toshkent, 2006. 231 b.
13. Abdullaev A.A., Xankeldiev Sh.X. Bolalar va o’smirlar jismoniy tayyorgarligining tuzilishi. //Respublika ilmiy anjumani materiallari. Farg’ona, 2005. 4-6 b.
14.Azimov I.G, Rasulova E.R., Xamrakulov A.K. « Fizicheskaya kultura i sport kak faktor garmanicheskogo razvitiya lichnosti », // Tezisы. / Karshi 1990 g. 67-s.
15. Ayrapetyanst L.R. Razvitie i polojitelnoe ispolzovanie nauchnogo i texnicheskogo potenstiala. //Fan-sportga» T. 2004 № 1 s. 17-20
16. Antipov E.E., Nikityuk B.A. Anatomo-fiziologicheskie osnovы fizicheskoy kulturы i sporta. M.: 1996 – 81s.
17.Axmatov M.S. Uzluksiz ta’lim tizimida ommaviy sport xarakatining tashkiliy va boshkaruv asoslari. //Fan-sportga, 2004, b. 10.
18.Balsevich V.K., Pyanzin A.I. Organizastiya pozitivnogo kontrolya za dvigatelnыmi funkstiyami organizma sportsmena. //Teoriya i praktika fizicheskoy kulturы. M. 2004. № 6 – s 32-35.
19.Badaeva Z.X., Baranov I.Yu., Zavyazochnikov M.G. Ostenka fizicheskoy podgotovlennosti studentov na nachalnom etape obucheniya v VUZe. // Mejdurodnaya nauchnaya konf. Tashkent. 2005 s. 173-174.
20.Vaynbaum Ya.S. Dozirovanie fizicheskix nagruzok shkolnikov. – M. Prosveщenie., - 1991. – 64 s.
21.Godik M.A., Fash Said Odtalla Abu Arida. Sravnitelnыy analiz effektivnosti razlichnыx sistem fizicheskogo vospitaniya v shkolax. //Teoriya i praktika fizicheskoy kulturы № 9, 1990 – s. 15-16.
22.Edinaya sportivnaya klassifikastiya Respubliki Uzbekistan 1996-2000 gg, Prikaz Goskomsporta Respubliki Uzbekistan № 602 ot 18.12.1995 – Tashkent, 1995 – 102 s.
23.Jarova L.B., Stolyarus A.B. Fizicheskoe vospitanie v zarubejnыx shkolax: puti formirovaniya navыkov zdorovogo obraza jizni. //Teoriya i praktika fizicheskoy kulturы, № 1 – 1991 g. – s. 62-63.

24. 
    Zastiorskiy V.M. Sportivnaya metrologiya. M. FiS. 1982 - 256 s.
    

25.Kadetova A.V. Metodika osvoeniya programmnogo materiala na urokax fizkulturы 7-8 klassov. Avtoref.diss…kand.ped.nauk. M.1990–21 s.
26.Kovchanov X.N. Osobennosti i metodika provedeniya zanyatiy po fizicheskomu vospitaniyu na otkrыtom vozduxe. //Mejdunarodnaya nauchno-teoreticheskaya konferenstiya. Ashgabad. – 1994. - s. 143-146.
27.Koshbaxtiev I.A. Nauchno-pedagogicheskie osnovы sovershenstvovaniya fizicheskogo vospitaniya studentov. Avtoref.diss….dokt.ped.nauk. Tashkent – 1993 – 43 s.
28.Kurbanov Sh., Seytxalilov E.A. Upravlenie kachestvom obrazovaniya. Tashkent «Shark». 2004 - 596 s.
29.Kudratov R.K. Bolalar sport murabbiylari kasb faoliyatiga qo’yiladigan zamonaviy talablar. //Fan-sportga. Tashkent. 2004 № 1. B. 7-10.
30.Matveev L.P. Teoriya i metodika fizicheskoy kulturы. M. FiS 1991. – 543 s.
31.Metodicheskie rekomendastii po ostenke fizicheskoy podgotovlennosti uchaщixsya selskoy obrazovatelnoy shkolы razlichnыx klimato-geograficheskix zon stranы. – Ternopol, 1985 – 75 s.
32..Petrovskiy V.V., Krustevich T.Yu. Problemы differenstirovannogo fizicheskogo vospitaniya v sredney shkole. //Teoriya i praktika fizicheskoy kulturы, № 5. – 1990 g., - s. 47-49.
33. Pogodin S.M. Osobennosti fizicheskogo razvitiya i fizicheskoy podgotovlennosti malchikov 12-16 let s razlichnыmi ob’emami dvigatelnoy aktivnosti. Avtoref.diss... kand.ped.nauk. – Malaxovka, 1982 – 24 s.
34.Potashkin M.M. Kachestvo obrazovaniya: problemы i texnologiya upravleniya. M. Pedagogika. 2002 – 350 s.
35.Rasulov R, Jabborov K.K. Pedagogicheskiy kontrol za fizicheskoy podgotovlennostyu uchaщeysya molodeji. // Mejd.nauchn.konf. Tashkent, 2005 – s. 79-80.

36. 
    Salomov R. Sovershenstvovanie obrazovatelnogo prostessa podgotovki bakalavrov po napravleniyu «Fizicheskaya kultura i sport». Avtoref.diss…dokt.ped.nauk. Tashkent. – 2003-38 s.
    

37. SaidovB.N. Texnologiya differenstirovannogo fizkulturnogo obrazovaniya uchaщixsya professionalnogo kolledja. Avtoref.diss… kand.ped.nauk. Tashkent, 2005 – 22 s.
38.Seytxalilov E.A. Pedagogicheskie osnovы ozdorovitelnoy napravlennosti uchebno-vospitatelnogo prostessa v obщeobrazovatelnыx shkolax Uzbekistana. Diss.nauch.dok. dok.ped.nauk. Tashkent, 2000 – 60 s.
39.Seytxalilov E.A. Ta’lim sifati ustuvorligi - o’zgarmas talab. //Fan-sportga T. 2004 - № 1 – b. 20-24 .
40.Sivkov E.P, Regionalnыe osobennosti fizicheskoy podgotovlennosti kak faktor korrekstii soderjaniya fizicheskogo vospitaniya. Avtoref. diss… kand. ped. nauk. – M., 1986 – 24 s.
41.Suxarev A.G. Zdorove i fizicheskoe vospitanie detey i podrostkov. – M.Medistina. – 1991 – 270 s.
42.Tevosyan X.A. Organizastionno-metodicheskie aspektы massovыx zanyatiy fizicheskoy kulturoy s ozdorovitelnoy napravlennostyu. Avtoref.diss... kand.ped nauk. M., - 1986 – 22 s.
43.Usmanxodjaev T.S. Problemы fizicheskogo sovershenstvovaniya shkolnikov Respubliki Uzbekistan. /Puti optimizastii podgotovki sportivnыx rezervov/ Tashkent. – 1992 g., s 61-62.
44.Usmonxodjaev T.S. Nauchno-pedagogicheskie osnovы fizicheskogo sovershenstvovaniya detey v svyazi s ix dvigatelnoy aktivnostyu. Avtoref.diss…dokt.ped.nauk. Tashkent. - 1995 – 50 s.
45.Xankeldiev Sh.X. Problema pedagogicheskogo kontrolya za fizicheskim sovershenstvom detey i uchaщeysya molodeji. //Respublikanskaya nauchno-prakt.konf. Fergana, 2003. – s. 8-11.
46.Xankeldiev Sh.X. Pedagogicheskie osobennosti fizicheskogo vospitaniya uchaщeysya molodeji v regionax s jarkim klimatom. Avtoref.diss…dokt.ped.nauk. M. 1991 – 47 s.
47.Xankeldiev Sh.X. Seytxalilov E.A. Organizastiya zdorove sberegayuщego obrazovatelnogo prostranstva v professionalnom kolledje. //Mejd.nauchn.konf. T. - 2005 - s. 21-22.
48.Xripkova A.G. Nauchnыe osnovы sovershenstvovaniya fizicheskogo vospitaniya. //«Fizicheskaya kultura v shkole, № 4, 1976. S. 16-19.
49.Sharipova D.D., Tairova M., Seytxalilov E.A. Energeticheskiy obmen i vneshnee dыxanie detey i podrostkov pri mыshechnoy deyatelnosti v usloviyax jarkogo klimata. Tashkent., 1985 – 166 s
50.Shaulin V.N. Obosnovanie rastionalnogo sochetaniya razvitiya fizicheskix kachestv shkolnikov i obucheniya ix dvigatelnыm deystviyam na uroke fizicheskoy kulturы. Avtoref.diss. kand.ped.nauk. M. 1990- 21 s.
51.Shakirdjanova K.T. Dvigatelnaya aktivnost i zdorove. //Fan-sporta, 2005 - № 1 - s. 44-47.
52.Yunusov T.T., Ishmuradov T. K voprosu ob urovne fizicheskoy podgotovlennosti uchaщeysya molodeji po rezultatam vыpolneniya testovыx normativov. //Respublika ilmiy-amaliy anjuman materiallari. Farg’ona 2003 s. 37-39.
53.Yunusov T.T., Yunusova Yu.M., Yunusov A.T. Formirovanie professionalnoy dvigatelnoy aktivnosti v sisteme obrazovaniya. //Xalkaro ilmiy anjuman. Tashkent – 2005 – s. 195-197.