Falsafa fanidan umumiy savolnomalar tuplami

Falsafiy dunyoqarash. Miloddan avvalgi VII-VI asrlarga kelib asosan mif va din ta’sirida odamlar dunyoqarashi nafaqat kengaydi, balki ancha murakkablashdi. U mavxum nazariy fikrlash qobiliyati va (to‘plangan bilimlar ko‘rinishida) real asoslarga ega bo‘lishi natijasida o‘z rivojlanishining butunlay yangi darajasiga ko‘tarildi.
3.Qadimgi Hind va Xitoy, qadimgi Eron va Turon falsafasi.


Xindiston falsafasi.Qadimgi Hindiston ham insoniyat madaniyatining beshiklaridan biridir. Unga xos dastlabki ta’limotlar yozma manba — “Veda’’larda o‘z aksini topgan. “Veda”lar eramizdan bir yarim ming yil
oldin yozilgan bo‘lib, mutaassib dindor hindu uchun oliy muqaddas ilm va bashorat kitobidir. Hindular “Veda:’ni oliy tangri Braxma tomonidan aytilgan so‘zlar deb biladi. “Veda”da hindularning qadimgi tarixi, iqtisodiyoti, dini, falsafasi, axloq va nafosatiga oid fikrlari aks etgan. “Veda”lar bizgacha to‘rtta to‘plam (samxitlar) shaklida yetib kelgan. Bular — “Rigveda”, “Samaveda”, “Yajurveda”, “Adxarvaveda”dir.
Hind falsafasi asoslari “Upanishadalar” nomi bilan mashhur bo‘lgan manbalarda ham o‘z aksini topgan. “Upanishadalar” sirli bilim degan ma’noni anglatib, “Veda”larning falsafiy qismini tashkil etadi. “Upanishadalar” yaxlit kitob yoki falsafiy risola bo‘lmay, balki turli vaqtda turli mavzuda ijod etgan noma’lum mualliflarning matnlaridan iboratdir
Qadimgi Xitoy falsafasi. Qadimgi Xitoyda fan va madaniyat o‘ziga xos shaklda rivojlangan. Eramizdan avvalgi ikki minginchi yilning o‘rtalariga kelib, Yuan-in davlatida muayyan xo‘jalik shakli yuzaga kelgan. Eramizdan avvalgi XII ayerda esa urushlar natijasida davlat Chjou qabilasining qo‘liga o‘tgan. Bu hokimiyat eramizdan avvalgi III ayergacha davom etgan. Bu vaqtda diniy mifologik dunyoqarash hukmronlik qilgan. U olam va tabiatning paydo bo‘lishini o‘ziga xos tarzda tushuntirgan va dunyoviy bilimlar rivojiga o‘z ta’sirini o‘tkazgan.
Bunday ruxdagi falsafiy g‘oyalar ayniqsa qadimgi Xitoy donishmandi Konfutsiy (551—479) ijodida yaqqol aks etgan. Uning “Hikmatlari” , ya’ni aforizmlari juda mashxur. Konfutsiy ta’limotida umuminsoniy qadriyatlarning xitoy xalqi turmush tarzida o‘ziga xos tarzda namoyon bo‘lishi, bu xalqqa xos ma’naviy mezonlar aks etgan. Bu ta’limot bir necha asrlar davomida ushbu hududda milliy g‘oyalar majmui, millatning mafkurasi sifatida odamlarning ma’naviy ongi va qiyofasi shakllanishiga ta’sir ko‘rsatgan. U hozirgi Xitoyda ham o‘zining muayyan ahamiyatini saqlab qolgan.
Konfutsiy fikricha. olamni osmon boshqaradi. Osmon irodasi — takdirdir. Biz yashab turgan olam, undagi tartib osmon hukmdori tomonidan yuborilgan. Jamiyat hayotidagi tartibga qattiqamal qilish talab etiladi. Tartib, Konfutsiy nuqtai nazariga ko‘ra, ilohiy mazmunga ega va uning mohiyatini “Li” tushunchasi belgilaydi. U, ya’ni tartib dunyoning mohiyatini aks ettiradi.


4.Qadimgi Yunon falsafasi.
5.O‘rta asrlar va o‘yg‘onish davri Sharq va G‘arb falsafasining asosiy xususiyatlari.
6.Yangi davr va hozirgi zamon G‘arb va Sharq falsafasidagi asosiy muammolari.
7.Milliy falsafani rivojlantirish muammolari.
8. Ontologiya qanday fan va uning mazmu ninimadan iborat?
9. Borliq shakllarini tasniflang?
10.Falsafada substansiya va materiya tushunchalari.
11.Harakat shakllari haqida ma’lumot bering
12. Makon va vaqt tushunchalarini falsafiy tahlil qiling.
13.Jamiyatning falsafiy tahlili.
14.Tarix falsafasining tuzilishi va funksiyalari.
15.Madaniyat va sivilizatsiya tushunchalari va o’zaro aloqadorligi.
16. Inson haqidagi falsafiy fikrlar dinamikasi.
17. Ong falsafasi. Ong strukturasi va funksiyalari.
18. Inson hayotining maqsadi va vazifalari.
19.Borliqdagi universal aloqadorlik va o‘zgaruvchanlik.deganda nima tushunasiz?
20.Sistema, element va struktura tushunchalarining mohiyatini ochib bering.
21.Butun va qism, shakl va mazmun, juft kategoriyalariga misollar keltiring.
22.Sabab va oqibat, tasodif va zaruriyat,erkinlik va zaruriyat juft kategoriyalariga misollar keltiring.
23. Qonun tushunchasi.Taraqqiyot qonunlariga misollar keltiring..
24. Metodlarning tasnifi: Fan va falsafa metodlari.
25.Insonning bilish qobiliyati.
26.Gnoseologiya.Bilish nazariyasining predmeti va o‘ziga xos xususiyatlari.
27.Bilishning asosiy turlari, shakllari va darajalari.
28.Bilishda xaqiqat va amaliyot uyg‘unligi.
29.Xaqiqatga erishishda tushunish va tushuntirish dialektikasi.
30.Globallashuv - ijtimoiy taraqqiyot tendensiyasi.
31.Global muammolar.Asosiy global muammolar tasnifi.
32.Insoniyat tarixida tarbiya va ta’limning rivojlanish bosqichlari.
33 Milliy ta’lim tizimlari.
34.Zamonaviy ta’lim modellari.
35.Mantiqning o‘rganish predmeti va obyekti nimadan iborat?
36.Tafakkurning mantiqiy shakllarini bayon qiling.
37.Mantiqning asosiy qonunlarini bayon qiling.
38.Xulosa chiqarishning qanday turlari mavjud?
39.Argumentlash nazariyasining asosiy tushunchalarini bayon qiling.
40.Etika fanining predmeti,mohiyati va tuzilmasi.
41.Ahloqning paydo bo‘lishiga oid diniy, ilmiy qarashlar tasnifi.
42.Etikaning kategoriyalari, tamoyillari, me’yorlari.
43. Nikoh eng qadimgi axloqiy munosabat shakli. Nikohning qonuniy va diniy asoslari.
44. Muomala madaniyati – axloqiy madaniyatning tarkibiy qismi.
45. Etikaning zamonaviy muammolariga diniy va ilmiy yondashuvlar.
46.Estetikaning predmeti va obyekti nimadan iborat?
47.Estetik kategoriyalar qanday klassifikatsiyalarga bo‘linadi?
48.Estetikaning tarkibiy qismlari nimalardan iborat?
49Go‘zallik va ulug‘vorlik tushunchalari bilan fojiaviylik va kulgulilik
tushunchalarning o‘zaro farqi nimada?
50.Nima uchun san’atni estetik tarbiyaning eng muhim vositasi deyish
mumkin?
51.Tabiat va texnogen estetikasi
52.Estetik tarbiyaning vositalari va omillari nima?
53Din , dinshunoslik, dinning shakllanish tarixi haqida mulohazalaringizni yozing.
54.Milliy dinlar haqida ma’lumot bering.
55.Buddaviylik dinining kelib chiqish tarixi haqida bayon qiling.
56.Xristianlik dinining shakllanish tarixi haqida fikrlaringizni yozing.
57.Islom dining shakllanish tarixi va asoslari.
58.Islomning asosiy diniy huquqiy maktablari, oqimlari va yo`nalishlari.
59.Qur’on, sura va oyat tushunchalarning ma’nosi, ularning islom madaniyatidagi o`rni va ahamiyati.
60. Hadislarning strukturasi va turlari. Hadislar tasnifi.
61.Islomda inson huquqlari himoyasi, ijtimoiy tenglik adolat va tolerantlik.
62. Islomda ahloqiy qadriyatlar talqini.
63.Milliy va diniy madaniyat uyg‘unligi.
64.Zardushtiylikdagi insonparvar g‘oyalarning milliy madaniyatimizga ta’siri.
65.Islom – adolat, mehr-shafqat va saxovat dini.
66.Islom dinini anglab yetishda hadis ilmining ahamiyati.
67.Markaziy Osiyo tasavvuf tariqatlari.
68.Diniy urf-odatlarning milliy ma’naviyatimizga ta’siri.
69.Diniy marosimlar va ularning tarbiyaviy ahamiyati.
70.Sovet hokimiyati yillarida diniy madaniyat va qadriyatlarimizga bo‘lgan munosabat.
71.Mustaqillik yillarida diniy qadriyatlarimizning tiklanishi.
72.Hozirgi davrda diniy madaniyatning o‘rni.
73.Diniy fanatizmning paydo bo‘lishi, mohiyati asoslari va manbalari.
74.Diniy fanatizm ekstremizmning asosi. Diniy ekstremizmning tarixiy ildizlari.
75.O‘zbekistondagi diniy ekstremizmning paydo bo‘lishi rivojlanish davrlari va unga qarshi kurash vositalari
76.Terrorizm tushunchasi, shakllari, sabablari va unga qarshi kurash mexanizmlari.Xalqaro terrorizm.
77.Zamonaviy diniy harakatlarning yo‘nalishlari.
78. Korrupsiya tushunchasini mohiyatini izohlang?
79.Korrupsiyaga qarshi halqaro konvensiyasi qachon qabulqilingan. Ushbu Konvensiyaning maqsadi nima?
80.O‘zbekistonRespublikasiBirlashganMillatlartashkilotiningKorrupsiyagaqarshikonvensiyasigaqachona’zobo‘lgan?
81.O‘zbekistonda korrupsiyaga oid qonunlar va qarorlar tasnifi.
82.O‘zbekistonda korrupsiyaga qarshi kurashishning iqtisodiy-siyosiy va ijtimoiy - huquqiy mexanizmlari.
83.Korrupsiya shakllanishining sabablari.
84.Korrupsiyaning shakllari.
85.Dunyo va O‘zbekistonda korrupsiyanibartarafetishmexanizmlari. 86.Tabiat falsafiy mushohada obyekti sifatida.
87.Jamiyatning falsafiy tahlili.
88.Tarix falsafasining tuzilishi va funksiyalari.
89.Madaniyat va sivizatsiya tushunchalari va uzaro aloqadorligi.
90.Inson haqidagi falsafiy fikrlar dinamikasi.
91.Ong falsafasi. Ongning strukturasi va funksiyalari.
92.Inson hayotining maqsadi va vazifalari.
93.Borliqdagi universal aloqadorlik va o‘zgaruvchanlik.Rivojlanish evolyutsiyasi.
94.Tartiblilik va sistemaviylik.Determinizm falsafasi.
95.Qonun tushunchasi.Taraqqiyot qonunlari.
96.Falsafada metod, metologiya va metodika tushunchalari.
97. Metodlarning tasnifi: Fan va falsafa metodlari.
98.Insonning bilish qobiliyati.
99.Gnoseologiya.Bilish nazariyasining predmeti va o‘ziga xos xususiyatlari.
100.Bilishning asosiy turlari, shakllari va darajalari.
101.Bilishda xaqiqat va amaliyot uyg‘unligi.
102.Xaqiqatga erishishda tushunish va tushuntirish dialektikasi.
103.Globallashuv- ijtimoiy taraqqiyot tendensiyasi.
104.Global muamolar.Asosiy global muammolarning tasnifi.
105.Insoniyat tarixida tarbiya va ta’limning rivojlanish bosqichlari. Milliy ta’lim tizimlari.
106.Zamonaviy ta’lim modellari.
107.Mantiq ilmini o‘rganish obyekti. Tafakkurning mantiqiy shakllari va qonunlari.
108.Tushunchaning ta’rifi, tuzilishi va turlari.
109. Hukm tafakkur shakli sifatida. Hukmning tarkibi va xususiyatlari
110. Xulosa chiqarishning tuzilish va xulosa chiqarish turlari.
111.Argumentlash nazariyasi.
112.Etika fanining predmeti,mohiyati va tuzilmasi.
113.Ahloqning paydo bo‘lishiga oid diniy, ilmiy qarashlar tasnifi.
114.Etikaning kategoriyalari, tamoyillari, meyorlari.
115. Nikoh eng qadimgi axloqiy munosabat shakli. Nikohning qonuniy va diniy asoslari.
116. Muomala madaniyati – axloqiy madaniyatning tarkibiy qismi.
117. Etikaning zamonaviy muammolariga diniy va ilmiy yondashuvlar.
118.“Estetika” fanining obyekti va falsafiy mohiyati.
119.Estetika kategoriyalarining an’anaviy va zamonaviy tasnifi.
120.Inson estetik ehtiyojini qondirishning zamonaviy muammolari.
121.Tabiat va texnogen sivilizatsiya estetikasi
122.Estetik tarbiyaning turlari va yo‘nalishlari.
123.Din, dinshunoslik, din falsafasi tushunchalari mohiyati.
124.Dinning strukturasi. Dinshunoslikning kategoriyalari.
125. Milliy dinlar.
126.Buddaviylik dinining paydo bo‘lishi tarixi, asosiy ta’limotlari.
127.Xristianlikning paydo bo‘lishi va asosiy yo‘nalishlari.
128.Islom dinining shakllanish tarixi va asoslari.
129.Islomning asosiy diniy huquqiy maktablari, oqimlari va yo‘nalishlari.
130.Quryon, sura va oyat tushunchalarining ma’nosi, ularning islom madaniyatidagi o‘rni va ahamiyati.
131. Hadislarning strukturasi va turlari. Hadislar tasnifi.
132.Islomda inson huquqlari himoyasi, ijtimoiy tenglik adolat va tolerantlik.
133. Islomda ahloqiy qadriyatlar talqini.
134.Milliy madaniyatlarning diniy madaniyat shakllanishidagi roli.
135.O‘zbekistonda diniy madaniyatni rivojlanish tarixi va hozirgi davrdagi ahamiyati.
136.Diniy urf odatlarnnig shaxs dunyoqarashi va tafakkuriga ta’siri.
137.Diniy madaniy an’analarnnig ahamiyati va ularning o‘zaro ta’siri.
138.Diniy fanatizmning paydo bo‘lishi, mohiyati asoslari va manbalari.
139.Diniy fanatizm ekstremizmning asosi.Diniy ekstremizmning tarixiy ildizlari.
140.O‘zbekistondagi diniy ekstremizmning paydo bo‘lishi rivojlanish davrlari va unga qarshi kurash vositalari.
141.Terrorizm tushunchasi, shakllari, sabablari va unga qarshi kurash mexanizmlari.Xalqaro terrorizm.
142. Zamonaviy diniy harakatlarning yo‘nalishlari.