Фалсафий тафаккур тараққиёти босқичлари. Ғарб фалсафаси

ерда мавжуд, “от” ғояси эмас, ёки аниқ жойда турган ўз хусусиятларига эга аниқ стул,
“стул ғояси” эмас, муайян ўлчамларга эга “уй ғояси” эмас уйнинг ўзи мавжую ва хоказо.
Индивидуумлар дастлабки нарса ҳисобланади,
индивидуумнинг тур ва шакллари эса иккинчи даражалидир.
Борлиқ “соф ғоя” (эйдос) ва унинг моддий акси бўлмаганлиги сабабли, борлинқнинг ўзи
Нима?, деган савол туғилади. Бу саволга Аристотель борлиқ тўғрисидаги фикрлари, яъни
Категориялар (қадимги грек тилида “фикр”) орқали жавоб беришга ҳаракат қилади.
Аристотелга кўра,
Категория – бу атроф-оламнинг энг юксак инъикосидир,
уларсиз борлиқнинг ўзи бўлиши мумкин эмас.
Аристотель томонидан ажратиб кўрсатилган 10 та категория,
улар борлиқ тўғрисидаги саволларга жавоб беради,
бунда биттаси борлиқнинг нималигига жавоб берса,
қолган 9 таси унинг хусусиятларини ёритади
Моҳият
(субстанция)
Миқдор
Сифат
Муносабат
Жой
Вақт
Жойлашув
Ҳолат
Ҳаракат
Изтироб
Аристотель фалсафасида давлат муаммоси
Платон каби Аристотель ҳам
давлатнинг номақбул
(тирания, ашаддий олигархия,
охлократия) ва мақбул шаклларини
(монархия, аристократия ва полития)
эътироф этади.
Аристотель фикрича, давлатнинг
энг яхши шакли – бу политиядир,
мўътадил олигархия ва ўрта
демократия аралашмаси,
“ўрта синф” давлати
(Аристотель орзуси)
Аристотель ажратиб кўрсатган
6 типдаги давлат
Аристократия
Монархия
Тирания
Ашаддий олигархия
Охлократия
Полития
Эллинизм
қадимги юнон фалсафасининг учинчи даври,
қадимги Римдаги ижтимоий-фалсафий
фикрлар билан бoғлиқ ҳолда ўрганилиши зарур
Лекин митраизм ижтимоий базасининг торлиги, ғоявий асосларнинг етарлича шакллантирилмаганлиги боис, IV аср ўрталарига
келиб христиан мафкурасидан мағлубиятга учради.
Рим империясининг Яқин Шарқдаги маданий марказларни
босиб олиш ҳисобига ўз ҳудудларини кенгайтириши
Рим салтанатидаги маънавий муҳитнинг ўзгаришига олиб келди.
Рим жамияти ўз идеалларини ўзи босиб олган тобе халқларнинг
маънавий муҳитидан излай бошлади. Унда дастлаб эрамизнинг
иккинчи асрида зардўштийликнинг алоҳида бир кўриниши
бўлган митраизм кенг тарқалди.