Fan : Kimyo. Sana 9 – sinf

Yangi mavzuni mustahkamlash : O’quvchilar bilan savol-javob qilish.

Uyga vazifa berish : 6 § konspekt qilish. Mavzuga doir masala ishlash.

Fan : Kimyo. 9- Sinf - sana :

Mavzu. Metallmaslarga umumiy tavsif.

Darsni maqsadi: 1.Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga berilgan mavzu yuzasidan ilmiy asoslangan, Davlat Ta’lim Standarti talablariga javob beradigan bilimlar berib , ularda amaliy ko’nikmakarni hosil qilib, tegishli malakalarini shakllantirish.

2.Tarbiyaviy maqsad:

O’quvchilarimizni Ona-Vatanga , tarixiy va madaniy merosimizga , O’zbek xalqining buyuk siymolariga , Ota-onaga muhabbat va milliy iftihor tuygusi ruhida tarbiyalash. Ularda ekologok madaniyatni shakllantirish va tarbiyalash.

3.Rivojlantiruvchi maqsad:

Ilimni amaliyotga tatbiq etish. O’quvchilarning bilim va tafakkurini, kitobxonlik malakasini oshirish, mustaqil fikrlash ko’nikmalarini shakllantirish va rivojlantirish, kimyo fani va shu sohadagi kasblarga qiziqishlarini shakllantirish.

Darsning jihozlari : Plakatlar , kimyoviy moddalardan na’munalar , kimyoviy jihozlar

Darsda qo’llaniladigan metod : Aralash , Interfaol metodlar.

Foydalanilgan adabiyotlar : Kimyo 9.Toshkent-2010. R.Asqarov,N.X.To’xtaboyev,K.G’.G’opirov.

Darsning borishi : Tashkiliy qism: 1.Salomlashish. 2. Davomat. 3. Darsga tayyorgarlik ko’rish.

Uyga vaziufani tekshirish: Konspektni tekshirish , savol-javob tariqasida uyga vazifani so’rash.

Yangi mavzuni bayoni:   

Atom xususiyatlari. Barcha metallmaslar p-elementlar hisoblanadi (H va He s-elementlar). Kimyoviy reaksiyalarda ularning atomlari oksidlovchi xossasini namoyon qilib, elektronni biriktirib oladi. Elektronlarni biriktirib olish xususiyati davrlar bo'ylab tartib raqami ortishi bilan ortib boradi, guruhlar bo'ylab tartib raqami ortishi bilan kamayib boradi. Elektronlarni biriktirib olish xususiyati quyidagi qator bo'ylab kamayib boradi:

F -+ 0 -+ Cl -+ N -+ S -+ C -+ P -+ H -+ Si

Fizik xossalari. Normal sharoitda ba'zi metallmaslar — gaz (vodorod, azot,
kislorod, ftor, xior), suyuq (brom), qattiq (oitingugurt, uglerod, yod, fosfor va b.)
holatda bo'ladi. Metallmaslar issiqlik va elektr tokini yomon o'tkazadi.

Kimyoviy xossalari. Tipik metallmaslar metallar bilan ion bog'li birikmalar
hosil miladi (NaCI, CaO, FeS). Metallmaslar o'zaro ta'sirlashganda kovalent bog'li
birikmalar hosil bo'ladi (H,O — qutbli, NH, — qutbii). Kisiorod bilan kislotali
oksidlar, vodorod bilan uchuvchan vodorodli birikmalar hosil miladi.

Inert elementlar. VIII guruh bosh guruhcha elementlari — geliy, neon, argon,
kripton, ksenon, radon metallmaslarga kirib, umumiy inert gazlar (asi gaziar)
nomi bilan yuritiladi.

Inert elementlar tashqi energetik pog'onalarida 8 tadan elektron bo'lib (geiiyda

2 ta), juda barqaror. Shuning uchun inert elementlarning kimyoviy jihatdan faolligi
kam. Ular o'zaro birikmaydi, vodorod va metallar bilan ta'sirlashmaydi. Faqat
1962-yilda ksenon tetraftorid XeF, olishga muvaffaq bo'lingan. Hozirgi vaqtda
kripton, ksenon va radonning ftor hamda kislorod bilan bir necha birikmalari
olingan. Inert elementlar molekulalari faqat bitta atomdan iborat.
Yangi mavzuni mustahkamlash :

Metallmaslar atomlari tuzilishidagi umumiylik nimada?

t2aysi metallmas elektronlarni oson biriktiradi: a) uglerod yoki azot; b) oltingugurt yoki
fosfor; d) selen yoki tellur; e) yod yoki brom; f) kislorod yoki xlor; g) azot yoki
oltingugurt? Nima uchun?

Metallmaslar qanday elementlar bilan ta'sirlashadi? Bunda qanday tipdagi bog' hosil
bo'ladi?

Inert elementlar haqida nimalar bilasiz?

Inert elementlar atomlari boshqa metallmaslarnikidan nimasi bilan farq miladi?

Uyga vazifa berish : 7 § konspekt qilish. Mavzuga doir masala ishlash.

Fan : Kimyo. 9- Sinf

Mavzu :   1- Nazorat ishi. O’tilgan mavzularni mustahkamlash va takrorlash.

Darsni maqsadi:

1.Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga berilgan mavzu yuzasidan ilmiy asoslangan, Davlat Ta’lim Standarti talablariga javob beradigan bilimlar berib , ularda amaliy ko’nikmakarni hosil qilib, tegishli malakalarini shakllantirish.

2.Tarbiyaviy maqsad:

O’quvchilarimizni Ona-Vatanga , tarixiy va madaniy merosimizga , O’zbek xalqining buyuk siymolariga , Ota-onaga muhabbat va milliy iftihor tuygusi ruhida tarbiyalash. Ularda ekologok madaniyatni shakllantirish va tarbiyalash.

3.Rivojlantiruvchi maqsad:

Ilimni amaliyotga tatbiq etish. O’quvchilarning bilim va tafakkurini, kitobxonlik malakasini oshirish, mustaqil fikrlash ko’nikmalarini shakllantirish va rivojlantirish, kimyo fani va shu sohadagi kasblarga qiziqishlarini shakllantirish.

Nazorat shakli: Test.

Foydalangan adabiyot: Kimyo fanidan uzviylashtirilgan o’quv dasturi asosida nazorat ishlarini o’tkazish bo’yicha metodik tavsiyalar (7,8,9-sinf). Toshkent-2010 y. O’zbekiston Respublikasi Ta’lim markazi.

Darsning borishi : Tashkiliy qism: : 1.Salomlashish. 2. Davomat. 3. Darsga tayyorgarlik ko’rish.

Nazorat ishini bayoni:

1. Al⁺³ ionining elektron formulasi quyidagi qaysi formulaga muvofiq kelad ?

A) 1S2 2S2 2P4; B} 1S22S22P63S23P1; C) 1S22S22P6; 0} 1S22S22P6S2.

2. lzotonlarga tegishii ta'rifni ko'rsating.

A) Yadro zaryadlari bir hil lekin atom massalari turlicha bo'Igan eiementlar. 8) Massasi o'zaro teng Iekin yadro zaryadiari har xii bo'iqan elementlar. C} Atom yadrosida neytronlar soni bir hil bo'Igan elementlar. D) Atom yadrosida neytronlar soni turlicha bo'Igan elemyntlar.

3. Quyudagi qaysi birikmaning molekulasida bog'lanish qutbliligi eng ko'p ifodalanadi?

A) vodorod sulfidda; 8) xlor molekulasida; C) fosfinda; D) vodorod xioridda.

4. II-guruh bosh guruhcha elementlari barcha birikmalarda qanday oksidlanish darajasiga ega? A) +3; B) +4; C} +2; D) +1.

5. Quyidagi ftorli birikmalar qatorida chapdan o'ngga tomon bog'lanishning ionli xususiyati qanday o'zgaradi? LiF; BeF2; BF3; CF4; NF3; OF2; F2.

A) ortadi; 8) oldin ortib keyin kamayadi; C) kamayadi; D} o'zgarmaydi.

6. Elektronlar harakati nechta kvant soni bilan ifodalanadi?

A) 6ta; 8) 4ta; C) 3ta; D) 2ta.

7. Bog uzunligi-atom yadrolari orasidagi masofaning muvozonat holati qanday birlikda o'Ichanadi?

A) sm larda; 8) nm larda; C) m larda; D) I larda.

8. Kislorod peroksidlarda qanday oksidlanish darajasiga ega?
A) — 1; 8} — 3; C} 2; D} — 2.

9. Quyidagi qaysi elektrolit dissotsiyalanganda ionlarga eng ko'p parchalanadi?

A) xrom (II) nitrat; 8) natriy karbonat; C) aluminiy sulfat; D) kaliy sulfat.

10. Radioaktiv yemirilish deb nimaga aytiladi?

A) Qddiy elementlarning reaksiyaga kirishishdan yangi modda hosil bo'lishi. 8) Radioaktiv elementlarning o'z-o'zidan radiaktiv nurlar chiqarishi natijasida yangi kimyoviy element hosil bo'lishi. C) Radioaktiv elementlarning o'z-o'zidan radiaktiv nurlar chiqarishi natijasida
yangi kimyoviy element hosil bo'lmasligi. D} Radioaktiv elementlaming radioaktiv nurlar ta'sirida yemirilishi.

11. Elementlarning qaysi qatori atom radiusi ortib borish tartibida keltirilgan?

A) N,As,Sb; 8) C,N,O,F; C) Na,Be,AI,C; D) Li,Be,B,He.

32. Suv, suyuq ammiak, suyuq vodorod ftorid qanday bog'ga ega?

A) Kovalent bog'ga ega; 8) lon bog'ga ega; C) Vodorod bog'ga ega; D) Metall bog'ga ega.

13. Bir hil atomlardan hosil bo'Igan molekulalardagi atomlarning oksidlanish darajasi nechaga teng?

A) — 1; 8}0; C) 1; D) 2.

14. Azot guruhchasi elementlarining qaysi xossasi bir-biriga o'xshaydi?

A}kimyoviy belgisi; 8) atom radiusi; C) tashqi pog'onadagi elektrontar soni;D}tartib raqami.

15. Quyidagi uchta zarracha: Ne⁰, Mg² va F^- bir hil:

A) yadro zaryadiga; 8) massa soniga; C) neytronlar soniga; D} elektronlar soniga ega.

Uyga vazifa berish : Takrorlash. Mavzuga doir masala ishlash.