Fan: Iqtisodiyot nazariyasi

Fan:Iqtisodiyot nazariyasi

Mavzu:Bozor iqtisodiyotining mazmuni va unga o’tish yo’llari

Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti
Mustaqil ish
Bajardi:Alimova Durdona
Tekshirdi:Toshmuhamedova Mahina

Reja:

1.Bozor iqtisodiyoti mazmuni
2. Bozor iqtisodiyoti afzalliklari va kamchiliklari
3. Bozor turlari, vazifalari va unga o’tish yo’llari
Bozor iqtisodiyoti – bu tovar ishlab chiqarish, ayirboshlash va pul muomalasi qonun- qoidalari asosida tashkil etiladigan va boshqariladigan iqtisodiy tizimdir
Bozor iqtisodiyoti tarixan bir-biridan farq qiluvchi ikki turga bo‘linadi
Klassik yoki sof bozor iqtisodiyoti
Hozirgi zamon rivojlangan bozor iqtisodiyoti
Bozor iqtisodiyotida raqobat asosiy o’rin tutadi. Raqobat bozor iqtisodiyotini harakatga keltiruvchi, tartibga soluvchi, nazorat qiluvchi kuch hisoblanadi. Raqobat kurashi mehnat unumini oshirishga, ish sifatini yaxshilashga, yangi texnika, texnologiyani joriy qilishga, iqtisodiy resurslarni kam sarflagan holda ularni samarali ishlatishga undaydi. Raqobat kurashida g’olib chiqish uchun aholi talabiga mos tovarlar ishlab chiqarishga, talabning o’zgarishiga tez moslashish zarur. Natijada raqobat kurashi iqtisodiyotni olg’a qarab rivojlanishiga olib keladi.

Bozor iqtisodiyoti afzalliklari

1. Resurslarni taqsimlashning samaradorligi. Bozor tizimi resurslarni samarali taqsimlashga yordam beradi
2. Iqtisodiy faoliyat va tanlov erkinligi. Bozor iqtisodiyoti tizimining muhim afzalliklaridan biri shundaki, u shaxsiy erkinlik roliga ustivorlik beradi. Ijtimoiy ishlab chiqarishni tashkil qilishning asosiy muammolaridan biri bo‘lib alohida shaxs va korxonalar iqtisodiy faoliyatini uyg‘unlashtirish hisoblanadi.
3. Iqtisodiy sub’ektlar tinimsiz harakat va izlanishlarining ta’minlanishi. Bozor iqtisodiyotining yana bir afzalligi shundaki, unda har bir shaxs, korxona, firma va korporatsiyalar tinimsiz harakatda va izlanishda bo‘lishadi

Bozor iqtisodiyoti kamchiliklari

Raqobatning kuchsizlanishiga yo`l qo`yadi (korxonalarning qo`shilib ketishi, monopol tizimlarning vujudga kelishi) Ijtimoiy iste`mol xarakteridagi tovarlar bilan ta`minlash layoqatiga ega emas
Bozor iqtisodiyoti tizimi ichida Ta’kidlash kerak bo’lgan ikkita musobaqa turi mavjud:
Eng zo’r raqobat: Bunday raqobat hozirgi paytda faqat ideal holatda mavjud. Bunday holda, u faqat va faqat talab va taklif qonunlari bilan tartibga solinadi. Ular barqarorlikka erishish va tenglashtirishga intilishadi.
Nomukammal raqobat: Boshqa tomondan, nomukammal raqobat iqtisodiyotga tashqi omillar aralashuvi bo’lganida yuzaga keladi. Bu, masalan, subsidiyalar, davlat himoyasi, monopoliyalar, kompaniyalar va qoidalar o’rtasidagi adolatsiz raqobat.
Bozor tovarlarni ishlab chiqarish va ayriboshlash, pulning vujudga kelishi, ularning rivojlanishi natijasida kelib chiqqan tarixiy tushuncha bo’lib, hozirgi davrda keng tarqalgan ob’ektiv iqtisodiy jarayondir. Bozor ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilar, sotuvchilar va haridorlar o’rtasida pul orqali ayriboshlash (oldi-sotdi) jarayonida bo’ladigan iqtisodiy munosabatlar yig’indisidir
Bozorning asosiy vazifalari
1. Boshqarish. Ishlab chiqarish tartibga soluvchi bu erda talab va taklif orqali bozor hisoblanadi. Shunday qilib, u iqtisodiyotda kerakli nisbatlarini belgilab beradi.
2. rag’batlantirish. Bu erda bozor korxona va ilmiy-texnikaviy taraqqiyot, mahsulot portfeli kengaytirish va tushgan ishlab chiqarish xarajatlari joriy rag’batlantiradi.
Bir iqtisodiy tizimdan boshqa iqtisodiy tizimga o’tish yo’llari
Revolutsion yo’l-katta to‘ntarishlar qilishni taqozo qiladi va bunda “karaxt qilib davolash” keng qo’llaniladi. Polsha, Chexoslovakiya, Rossiya va boshqa ayrim mamlakatlar bu yo’lniI tanlashgan.
Evolutsion yo’l-asta sekinlik bilan revolutsion to‘ntarishlarsiz, bosqichma-bosqich bozor iqtisodiyotiga o’tishni ko’zda tutadi. O’zbekiston va boshqaI ayrim sotsialistik mamlakatlar ayni shu yo‘lni tanlagan.

Foydalanilgan adabiyotlar

1)SH.Shodmonov. “Iqtisodiyot nazariyasi” darsilik
2)compy.info sayti

E‘tiboringiz uchun raxmat!!!