Fan: Ona tili 11-sinf. II chorak Mavzu: Nutqning aniqligiga putur yetkazuvchi omillar

Fan: Ona tili
11-sinf. II chorak
Mavzu: Nutqning aniqligiga putur yetkazuvchi omillar

Darsning maqsadi:

Ta`limiy:nutq aniqligining til birliklari ifodalagan mazmunning voqelikdagi tushunchalarga to`liq mos kelishi asosida ta’minlanishini tushuntirish.
Tarbiyaviy: kishilar o`rtasidagi o`zaro hurmat, mehr-muhabbat g`oyalarini singdirish.
Rivojlantiruvchi: nutqning aniqligi va badiiy nutq ifoda aniqligi va tasvir tiniqligiga erishish.

Fanga oid kompetensiya elementlari:
Nutqiy kompetensiya elementlari
Muayyan axborot va hissiy holatni tinglovchiga yetkazish, unga ta’sir etishda nutqning boyligiga, sofligiga erishish.
Lingvistik kompetensiya elementlari:
Turli nutq jarayonida nutq uslublaridan to`g`ri foydalanish.

Mavzuga oid so‘zlarni og‘zaki va yozma nutqda qo‘llay oladi.

Usul:suhbat, tushuntirish, savol-javob.
Shakl:jamoa va guruhlarda ishlash.
Jihoz: A.Rustamovning “So`z xususida so`z”, Sh.Rahmatullayevning “O`zbek tilining izohli, frazeologik lug`ati” kitoblari. Mavzuga oid ko`rgazmalar, tarqatma materiallar.
Nazorat: o`quvchilarning darsdagi faoliyati kuzatiladi.
Baholash: 5 balli tizim asosida.

Darsning borishi :

1. 
   Tashkiliy qism: Salomlashish, davomatni aniqlash, siyosiy va ma’naviy daqiqa o`tkazish. (5 daqiqa)
   

Har birimiz davlat tiliga bo‘lgan e’tiborni mustaqillikka bo‘lgan e’tibor deb, davlat tiliga ehtirom va sadoqatni ona vatanga ehtirom va sadoqat deb bilishimiz, shunday qarashni hayotimiz qoidasiga aylantirishimiz kerak. Bu olijanob harakatni barchamiz o‘zimizdan, o‘z oilamiz va jamoamizdan boshlashimiz, ona tilimizga, urf-odat va qadriyatlarimizga hurmat, Vatanga mehrimizni amaliy faoliyatda namoyon etishimiz kerak.

Shavkat Mirziyoyev, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti
Dars musobaqa usulida olib boriladi. O`quvchilar mavzu mohiyatidan kelib chiqqan xolda guruhlariga ajratiladi. Guruh nomlari izohlanadi.

II. O`tilgan mavzuni mustahkamlash( 10 daqiqa)

III. Yangi mavzu bayoni:

Nutqning aniqligi so‘zning tildagi ma’nosiga tamomila muvofiq tarzda qo‘llanishi, so‘zning voqelikdagi o‘zi ifodalayotgan narsa-hodisa bilan qat’iy mosligi asosida yuzaga keladigan kommunikativ sifatdir. Tavsiflanayotgan voqelikni yaxshi bilish, tildagi so‘z ma’nolarini yetarli anglash, nutq mazmuniga e’tibor bilan qarash aniq nutq tuzish malaka sining shakllanishi uchun imkon beradi. So‘z ma’nosi, uning nozikliklarini yaxshi o‘zlashtirmasdan turib, aniq nutq tuzib bo‘lmaydi. Masalan, Avlodlar merosini o‘rganamiz jumlasida ifodalanmoqchi bo‘lgan mazmun avlod so‘zining leksik ma’nosiga to‘g‘ri kelmaydi. Avlod so‘zi asli arabcha bo‘lib (uning birlik shakli valad, ya’ni «bola» demakdir), o‘zbek tilida «bir ota-bobodan tarqalgan nasl», «bir davrda tug‘ilib o‘sgan kishilar»

kabi ma’nolarga ega. Gap meros haqida ketar ekan, ajdod so‘zi qo‘llanishi lozim edi, chunki u ham asli arabcha bo‘lib, uning ma’nosi «ilgari o‘tgan nasl-nasab, ota-bobolar» demakdir. Shunga ko‘ra, mazkur jumla Ajdodlar merosini o‘rganamiz shaklida tuzi lishi kerak edi. Ko‘rinadiki, avlod so‘zi tildagi leksik ma’nosiga muvofiq tarzda qo‘llanmaganligi uchun nutqning aniqligiga putur yetgan. Ayni paytda aniq nutq tuzishda shakldosh, ma’nodosh, ko‘p ma’noli so‘zlar, paronimlar, so‘zlarning uslubiy bo‘yog‘i kabilardagi ma’no o‘ziga xosliklarini yaxshi tasavvur qilmoq zarur.